Wprowadzenie

Zakażenie świerzbowcem ludzkim jest nadal aktualnym problemem zdrowotnym na całym świecie. Obraz choroby u dzieci jest odmienny od obrazu u osób dorosłych. Znajomość objawów choroby i włączenie leczenia oraz postępowanie profilaktyczne przerywają łańcuch zakażeń.

Etiologia i patogeneza

Świerzb jest pasożytniczą chorobą skóry wywoływaną przez świerzbowiec ludzki (Sarcoptes scabiei var. hominis). Pasożyt ten należy do stawonogów (Arthropodia), klasy pajęczaków (Arachnida), podklasy roztoczy (Acari), rodziny świerzbowców (Sarcoptidae).¹

Sarcoptes scabiei jest pasożytem, który, żywi się martwymi komórkami wyłącznie ludzkiego naskórka. Samica świerzbowca ma długość około 0,4 mm i to ona odgrywa główną rolę w wywoływaniu objawów oraz szerzeniu się zakażenia. Samiec jest o połowę krótszy, jego rolą jest zapłodnienie samicy, po którym ginie. Zapłodnione samice przedostają się do warstwy rogowej naskórka i za pomocą silnych żuwaczek drążą w niej kilku-kilkunastomilimetrowe tunele. Zakończeniem tuneli jest wytapetowane cementopodobnym materiałem zgrubienie, w którym bytują. W tunelach samice składają jaja – 2-3 dziennie – z których po 2, 3 dniach wykluwają się larwy, przechodzące w stadium nimfy, a po około 2 tygodniach w dojrzałe osobniki. Jednocześnie w naskórku bytuje około 10-20 samic, natomiast larwy, nimfy i samce świerzbowca krótko (kilka dni) bytują na powierzchni skóry, stanowiąc źródło zakażenia.^1-4

Inne rodziny świerzbowców – tj. kocie, psie, ptasie – mogą przejściowo przenosić się na człowieka (np. u hodowców), ale nie mogą się tam namnażać, dlatego też nie wywołują charakterystycznych dla świerzbowca ludzkiego objawów. Po przypadkowym przedostaniu się tych roztoczy na skórę człowieka zwykle szybko pojawiają się swędzące zmiany skórne, ustępujące po zastosowaniu leków przeciwhistaminowych i miejscowo preparatów przeciwświądowych lub steroidów.^2,3

Epidemiologia

Świerzb, będąc najczęstszym zakażeniem pasożytniczym, jest nadal poważnym problemem zdrowotnym. Według danych epidemiologicznych na świecie rokrocznie choruje około 300 milionów osób.² Niestety nie ma danych dotyczących Polski, ponieważ od 2009 roku nie ma obowiązku przekazywania informacji o nowych zachorowaniach do stacji sanitarno-epidemiologicznych. Nie ma również danych dotyczących zachorowań u dzieci. Świerzb nie podlega też obowiązkowi leczenia.⁵

Dane z 2008 roku informują o 11 044 nowych zachorowaniach na terenie Polski.4 Zdecydowanie większą zachorowalność obserwuje się w krajach o niższym statusie ekonomicznym (niedostateczna higiena, złe warunki mieszkaniowe, bezdomność), ale zauważaln...