Realizacja programu szczepień ochronnych rozpoczyna się zaraz po urodzeniu, a pierwszy rok życia dziecka stanowi najintensywniejszy okres z punktu widzenia immunoprofilaktyki. Lekarz powinien jak najwcześniej przeprowadzić z rodzicami rozmowę na temat szczepień, aby mogli oni świadomie podjąć decyzję w sprawie wyboru szczepionek. Kalendarz szczepień obowiązkowych różni się w przypadku dzieci urodzonych o czasie i wcześniaków. W pierwszym roku życia wykonuje się ponadto szczepienia zalecane.

Wprowadzenie

Szczepienia ochronne są najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobom zakaźnym. Dzięki nim udało się wyeliminować ospę prawdziwą oraz znacznie ograniczyć zachorowania na inne choroby. Nie oznacza to jednak, że można z tej profilaktyki zrezygnować. Wręcz przeciwnie – pojawiają się nowe preparaty szczepionkowe i nowe możliwości ochrony przed zakażeniami.

Pierwszy rok jest najintensywniejszym okresem w życiu dziecka z punktu widzenia uodpornienia czynnego. Wynika to z konieczności zapewnienia mu ochrony przed zakażeniami, które mogą stanowić dla niego zagrożenie już w pierwszych tygodniach i miesiącach po urodzeniu. Lekarz powinien jak najwcześniej porozmawiać z rodzicami o szczepieniach i wspólnie je zaplanować. Dobrym momentem na taką rozmowę jest wizyta patronażowa. Choć w okresie noworodkowym nie wykonuje się żadnych szczepień (z wyjątkiem tych, które dziecko otrzymuje na oddziale neonatologicznym), to warto przedstawić rodzicom możliwości poszerzenia kalendarza szczepień o szczepienia zalecane, aby przed pierwszą wizytą szczepienną mieli czas na podjęcie decyzji o ewentualnym podaniu dziecku szczepionki wysokoskojarzonej czy zalecanej. Jest to też okazja do zapoznania się z wywiadem okołoporodowym i rodzinnym oraz ustalenia ewentualnych przeciwwskazań do szczepień. Każda następna wizyta z noworodkiem/niemowlęciem w gabinecie lekarza również stwarza okazję do rozmowy z rodzicami o szczepieniach, sprawdzenia, które z nich dotychczas wykonano, i poinformowania o tych zalecanych. Dobrze jest odnotować w dokumentacji, że taka rozmowa się odbyła.

Zasady ogólne

Wykonując szczepienia ochronne, powinno się przestrzegać zasad ogólnych i zaleceń dotyczących określonego preparatu. Należy zwrócić uwagę na minimalny wiek, w którym dziecko może być szczepione, oraz minimalny odstęp między dawkami tej samej szczepionki. Skrócenie tego odstępu może spowodować, że podana dawka będzie „nieważna” i trzeba będzie ją powtórzyć. Wydłużenie zalecanego odstępu nie wpływa negatywnie na odporność poszczepienną, sprawia jednak, że dziecko uzyskuje ją później. Dlatego cykl szczepienia daną szczepionką powinno się rozpocząć i zrealizować w terminie jak najbardziej zbliżonym do rekomendowanego.¹