Soma a psyche
Choroba afektywna dwubiegunowa a ciąża
Prof. dr hab. med. Agata Szulc
Leczenie zaburzeń psychicznych w ciąży jest nieustającym wyzwaniem dla psychiatrów. Dostępne są pewne rekomendacje i zalecenia, ale ostateczna decyzja zawsze należy do lekarza w porozumieniu z pacjentką i jej rodziną. Poniższa praca podsumowuje najnowsze dane na ten kontrowersyjny temat.
Dla kobiet cierpiących na różne zaburzenia psychiczne, w tym chorobę afektywną dwubiegunową, ciąża i pierwsze sześć miesięcy po porodzie to okres, w którym można się spodziewać nawrotu lub pogorszenia choroby. Zawsze należy ocenić możliwe negatywne efekty stosowania leków psychotropowych w odniesieniu do również negatywnych skutków nieleczonej psychozy dla zdrowia matki i noworodka. Jest to dylemat znany psychiatrom pracującym na co dzień z pacjentkami i ich rodzinami. Często spotykamy się z wieloma pytaniami: czy mogę zajść w ciążę?, czy mogę (czy muszę?) odstawić leki?, jak to zrobić?, czy muszę o tym wszystkim rozmawiać z mężem, partnerem? itd.
W powszechnej świadomości leki psychotropowe uważane są za „trujące”, a ich stosowanie w ciąży – bezwzględnie zakazane. Z drugiej strony pacjentki często obawiają się odstawienia leków, zdając sobie sprawę z konsekwencji – zwłaszcza w sytuacjach, kiedy mają już podobne doświadczenia, związane z nawrotem choroby. Nie wszystkie pacjentki zdają sobie sprawę z negatywnych skutków zaostrzenia choroby psychicznej dla zdrowia noworodka. Do tych skutków należy zaliczyć trzy główne grupy problemów.
1 . Komplikacje położnicze, związane częściowo z przewlekłym stresem, jaki przeżywa matka:
- niska waga urodzeniowa,
- przedwczesny poród.
2. Objawy depresji i lęku występujące u ciężarnej mogą prowadzić do problemów u noworodka, takich jak:
- niepokój,
- rozdrażnienie,
- zaburzenia stanu czujności uwagi,
- zaburzenia ekspresji twarzy.
3. Problemy psychiczne matki mogą prowadzić do zaburzeń procesu przywiązania między nią a dzieckiem, co w konsekwencji może również wpływać na późniejsze problemy z zachowaniem czy uczeniem się u dziecka.[1,2]
Lęk i stres podczas ciąży wpływa też negatywnie na różne zachowania matki – często powoduje nadużywanie alkoholu, nikotyny, leków czy innych środków psychoaktywnych. Zachowania te w oczywisty sposób pogarszają stan płodu i noworodka.[3,4]
Stosować czy nie farmakoterapię?
Ocena ryzyka wystąpienia różnego rodzaju zaburzeń związanych ze stosowaniem leków psychotropowych w ciąży jest skomplikowana. Ze zrozumiałych przyczyn nie prowadzi się kontrolowanych badań klinicznych, dostępne dane pochodzą z narodowych baz danych i opisów przypadków, jednak są one dość miarodajne i pozwalają na wyciągnięcie praktycznych wniosków.[11]
