Praktyka kliniczna

Pacjent trudny w terapii – gdzie szukać przyczyny niepowodzeń

Dr n. med. Anna Antosik-Wójcińska

Oddział Chorób Afektywnych, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Adres do korespondencji: Dr n. med. Anna Z. Antosik-Wójcińska, Oddział Chorób Afektywnych, II Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, 02-957 Warszawa, ul. Sobieskiego 9, e-mail: aantosik@ipin.edu.pl

Znaczny odsetek pacjentów zaliczanych do lekoopornych stanowią osoby z lekoopornością rzekomą, w przypadku której nieskuteczność leczenia wynika z niewłaściwej diagnozy, nieodpowiedniego leczenia lub innych czynników, które wpływają na współpracę lekarz-pacjent i realizację zaleceń.

W artykule spróbujemy usystematyzować przyczyny, które mogą leżeć u podłoża braku efektu terapeutycznego, oraz omówimy metody, które mogą pomóc w optymalizacji leczenia.

Celem leczenia psychiatrycznego jest ustąpienie objawów i przywrócenie funkcjonowania na poziomie sprzed choroby (remisja) oraz zapobieganie nawrotom. W dobie standardów leczenia farmakologicznego pacjent, który wymyka się schematowi i nie odnosi wystarczających korzyści, pomimo zastosowania nowoczesnego, zgodnego z najnowszymi wytycznymi leczenia, budzi nasz niepokój, a często i frustrację. Klinicyści powinni mieć w pamięci, że nie istnieje pacjent standardowy. W codziennej praktyce stykamy się z wieloma sytuacjami, w których niezbędna jest indywidualizacja postępowania terapeutycznego, dostosowanie naszego postępowania do obrazu klinicznego, oczekiwań i możliwości pacjenta. Istnieje znaczny odsetek chorych, u których nawet pomimo wielokrotnych zmian leków czy zastosowania dodatkowych metod terapeutycznych leczenie nadal nie przynosi spodziewanych rezultatów. Często farmakoterapia powoduje także nieakceptowane dla pacjenta w perspektywie długoterminowej działania niepożądane. W badaniach wykazano, że 20-30 proc. pacjentów prawidłowo leczonych farmakologicznie nie reaguje na leczenie, mówimy wówczas o lekooporności.[1-3] Nie każde zaburzenie psychiczne, w przypadku którego farmakoterapia okazuje się niewystarczająco skuteczna, należy jednak uznać za lekooporne. W części przypadków mamy do czynienia z lekoopornością rzekomą, w której brak efektu terapeutycznego jest wynikiem nieadekwatnej farmakoterapii (nieodpowiedni lek, zbyt mała dawka, za krótki czas stosowania, niestosowanie się chorego do zaleceń), interakcji z innymi lekami i innych przyczyn.

Przyczyny nieskuteczności leczenia

1. Zbyt krótko trwająca farmakoterapia

Cechą dobrego psychiatry powinna być cierpliwość. Bywa, że lek jest odstawiany jako nieskuteczny, chociaż z punktu widzenia psychofarmakologii jest jeszcze zbyt wcześnie, aby zaobserwować i ocenić jego działanie. Decydując pod naciskiem pacjenta, ...


2. Błędne rozpoznanie

Nie do przecenienia w prowadzeniu prawidłowej terapii jest wnikliwość. Rozpoznanie postawione na początku leczenia podlega weryfikacji w toku dalszej obserwacji chorego, występowania zmian w obrazie klinicznym jego choroby, ujawniania nowych infor...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Hospitalizm

Mianem hospitalizmu określamy zespół objawów takich jak apatia, bezradność, izolowanie się od kontaktów społecznych, wycofanie emocjonalne, pogorszenie w zakresie funkcji intelektualnych, [...]

Sposoby na zwiększenie skuteczności leczenia

1. Optymalizacja leczenia

Przed zmianą leku:

■ zweryfikuj rozpoznanie,■ rozważ ponownie za i przeciw zmianie leczenia,■ omów z pacjentem i jego bliskimi wybór nowego leku, uzasadnienie tej [...]

Podsumowanie

Głównym celem leczenia farmakologicznego jest usunięcie wszystkich objawów chorobowych, powrót pacjenta do normalnego, przedchorobowego funkcjonowania oraz zapobieganie nawrotom. Wybór sposobu postępowania [...]
Do góry