Dążymy do celu
Co cechy osobowości mogą mówić o funkcjonowaniu seksualnym?
Dr n. zdr. Jacek Kurpisz1
Dr n. med. Monika Mak1
Dr hab. med. Krzysztof Nowosielski2
Dr n. med. Robert Kowalczyk3
Dr hab. med. Michał Lew-Starowicz4
Prof. dr hab. med. Jerzy Samochowiec1
Cechy osobowości z koncepcji Wielkiej Piątki istotnie wiążą się z różnymi charakterystykami funkcjonowania seksualnego. Mimo że siła otrzymywanych w badaniach związków jest słaba do umiarkowanej, to wiedza na temat relacji cechy osobowości – ekspresja seksualna stanowi przydatny punkt wyjścia do stawiania hipotez na temat uwarunkowań seksualności u pacjentów na podstawie wyników uzyskanych w kwestionariuszu osobowości. Wskazuje również obszary problemowe oraz czynniki ryzyka zaburzeń seksualnych.
Opisywanie funkcjonowania człowieka z wykorzystaniem założeń teorii cech ma długą tradycję. Prawdopodobnie najbardziej znanym, a przy tym chętnie wykorzystywanym modelem w badaniach oraz praktyce jest Wielka Piątka cech osobowości. David Buss[1] zwrócił uwagę, że z ewolucyjnego punktu widzenia cechy osobowości są efektem dostosowywania się do radzenia sobie z rzeczywistością społeczną, zwiększającym prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu reprodukcyjnego. Należałoby zatem oczekiwać, że będą się one dość wyraźnie wiązać z określonymi schematami realizowania potrzeb seksualnych. Kwestionariusze stosowane do pomiaru globalnych cech osobowości takie jak Wielka Piątka nie odnoszą się jednak bezpośrednio do tej sfery funkcjonowania. Jaki jest zatem ich związek z seksualnością? Dotychczas przeprowadzono wiele badań nad tym zagadnieniem. Poniżej przedstawiono najistotniejsze ustalenia empiryczne w odniesieniu do kolejnych obszarów osobowości.
Wielka Piątka i seksualność
Neurotyczność
Już Hans Eysenck[2] w swojej klasycznej pracy na temat zależności ekspresji seksualnej od cech osobowości wskazywał na związek neurotyczności z wyższym poziomem seksualnego pobudzenia, seksualną ciekawością, lecz przy tym również silniejszym poczuciem winy w tej sferze, obawami związanymi z podejmowaniem aktywności seksualnej i niższą satysfakcją z jej realizacji.[2] Zaobserwował też, że osoby bardziej neurotyczne szybciej pobudzają się seksualnie, lecz również mocniej hamują reakcję seksualną. Te założenia zostały częściowo potwierdzone w późniejszych badaniach. Ich wyniki wskazują, że osoby silniej neurotyczne deklarują większe poczucie winy i niższe zadowolenie ze swojego życia seksualnego, w tym pożycia małżeńskiego.[2-5] Co ciekawe, inne badania[6] ukazały obraz osób bardziej neurotycznych jako charakteryzujących się liberalnymi i w większym stopniu permisywnymi postawami seksualnymi. Istnieją ponadto doniesienia o związku podwyższonej neurotyczności i skłonności do niewierności małżeńskiej,[7] zwłaszcza przy jednocześnie wysokich poziomach ekstrawersji.
