Bez farmakoterapii
Terapia schematu w leczeniu zaburzeń osobowości – stosowane techniki i model relacji terapeutycznej
Wojciech Stefaniak1
Lek. Izabela Stefaniak2
Terapia schematu od początku swego istnienia miała być w założeniu terapią integracyjną. Wynikało to z potrzeby stworzenia takiego podejścia, w którym zawrą się w sposób spójny koncepcyjnie i teoretycznie idee różnych modalności terapeutycznych, aby w wyniku metodycznie i celowościowo przeprowadzonej integracji mogła powstać skuteczna metoda leczenia dysfunkcji osobowościowych. W artykule zostaną przedstawione idee integracyjne w obszarze stosowanych technik i interwencji terapeutycznych oraz w kształcie stosowanej w tej terapii relacji terapeutycznej.
Techniki terapeutyczne
Idea integracyjności, obok konstrukcji teoretycznej, widoczna jest także w terapii schematu na poziomie doboru interwencji i technik terapeutycznych. Przypomnijmy, że głównym celem terapii schematu jest umożliwienie pacjentowi samodzielnego, konstruktywnego zaspokajania swoich potrzeb emocjonalnych. Aby tego dokonać, należy według tego paradygmatu pracować z pacjentem w kilku wymiarach interwencyjnych.
Zwykle praca rozpoczyna się od technik poznawczych, dzięki którym dokonuje się zmiana poznawczego znaczenia schematu, wyjście poza zniekształcenia i zawężoną perspektywę poznawczą ograniczoną treścią zawartą w schematach. Kolejną grupą są techniki doświadczeniowe, których zasadniczym celem jest wentylacja i odreagowanie emocji oraz zmiana emocjonalnego znaczenia schematu. I wreszcie techniki behawioralne skupione przede wszystkim na przełamywaniu długotrwałych dysfunkcyjnych wzorców reakcji i osłabianiu nieadaptacyjnych strategii.[1]
Uzasadnienie stosowania technik doświadczeniowych
Istotną innowacją w doborze technik w terapii schematu w stosunku do klasycznego podejścia poznawczo-behawioralnego jest znaczące zaakcentowanie wagi technik doświadczeniowych, szeroko wykorzystywanych w innych nurtach terapii, jak chociażby Gestalt lub psychodramie. W terapii schematu mają one zastosowanie w przypadku problemów, które nie poddają się racjonalnej analizie i w konsekwencji pracy nad nimi metodami restrukturyzacji poznawczej oraz modyfikacji znaczeń i zachowań nie dochodzi do istotnych zmian na poziomie emocjonalnym. Często powyższe zjawisko obserwuje się w pracy z pacjentami z problemami osobowościowymi.
Taki dobór strategii ma również swoje uzasadnienie w wynikach badań potwierdzających, że model kodowania i dekodowania obecny w ludzkim umyśle nie zawiera tylko jednego systemu znaczeń. Badania Roberta Zajonca wskazują na obecność w nim danych pochodzących zarówno z przetwarzania racjonalnego, jak i z doświadczenia przedrefleksyjnego.[2] Les Greenberg i Jeremy Safran przedstawiają dowody, że racjonalny system poznawczy oparty na werbalizacji jest w znacznym stopniu niezależny od systemu związanego z emocjami.[3]
