Nefrologia
Hiponatremia – pierwsza pomoc i resuscytacja krążeniowo-oddechowa
dr n. med. Izabela Zakrocka
prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska
- Hiponatremia jest najczęstszym zaburzeniem elektrolitowym
- Stanami zagrożenia życia, które mogą wystąpić w związku z hiponatremią i jej leczeniem, są obrzęk mózgu i osmotyczny zespół demielinizacyjny
- W artykule przedstawiono częstość występowania hiponatremii, jej przyczyny, objawy, metody diagnostyki i leczenia
Sód jest głównym kationem przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Zmiany w jego stężeniu we krwi wiążą się głównie ze zmianami nawodnienia organizmu. Istotną rolę w regulacji natremii ogrywają nerki, ale też czynniki pozanerkowe, w tym również układ immunologiczny1. Hiponatremia jest czynnikiem ryzyka zaburzeń neurologicznych i znacząco zwiększa śmiertelność. Wystąpienie objawów hiponatremii i ich nasilenie zależą od tempa jej narastania. W przebiegu hiponatremii komórki pobierają wodę, dochodzi do ich obrzęku, w tym zagrażającego życiu obrzęku mózgu. Szczególnie wrażliwe na uszkodzenie osmotyczne są astrocyty2. Wyrównywanie stężeń osmotycznych w ośrodkowym układzie nerwowym polega na transporcie z komórek potasu i elektrolitów w ciągu 6-12 godzin, a osmolitów organicznych (tauryna, glutamina, mioinozytol, fosfokreatyna, glicerofosfocholina) – w ciągu 24-48 godzin. Najłatwiej transportowane są jony potasu, wodorowęglanowe i chlorkowe, trudniej sodowe, najtrudniej osmolity organiczne3. Utrata około 28% całkowitej ilości osmolitów w mózgu dodatkowo uwrażliwia tkankę mózgową na dalsze zmiany stężeń substancji osmotycznie czynnych. Tłumaczy to różnice w obrazie klinicznym i postępowaniu między hiponatremią ostrą i przewlekłą. Wzrost stężenia sodu w osoczu krwi o 4-6 mmol/l w ciągu 2 godzin wystarcza, aby zapobiec wgłobieniu lub napadom drgawkowym w ciężkiej hiponatremii4. Zbyt szybkie wyrównywanie natremii grozi kolejnym powikłaniem – zespołem demielinizacji osmotycznej (ODS – osmotic demyelination syndrome).
Definicja
Hiponatremię rozpoznaje się, gdy stężenie sodu w osoczu krwi wynosi <135 mmol/l. Ze względu na wartość stężenia sodu w osoczu krwi hiponatremię dzieli się na5:
- łagodną (130-135 mmol/l)
- umiarkowaną (125-129 mmol/l)
- ciężką (<125 mmol/l)
- skrajnie ciężką (<105 mmol/l).
Ze względu na tempo rozwoju wyróżnia się hiponatremię:
- ostrą – jeśli udokumentowany czas trwania wynosi <48 godzin; stężenie sodu w osoczu często wynosi <125 mmol/l
- przewlekłą – jeśli udokumentowany czas trwania wynosi co najmniej 48 godzin lub jeśli nie jest możliwy do udokumentowania; większość przypadków hiponatremii jest klasyfikowana jako przewlekła, stężenie sodu w osoczu zazwyczaj przekracza 125 mmol/l.
