Program edukacyjny
Wpływ substancji psychoaktywnych na stan jamy ustnej
Dr n. med. Magda Aniko-Włodarczyk1
Dr n. med. Olga Preuss1
Lek. Zbigniew Kędracki2
Mgr Renata Nowicka3
Dr hab. med. Grzegorz Trybek4
Substancje psychoaktywne związane są z ludzką cywilizacją od pradziejów. Człowiekowi znane są od ponad 10 tys. lat. McKenna uważa, że miały one wpływ na kształtowanie się świadomości naszego gatunku. Środki te były nieodłącznym elementem życia człowieka. Za ich pomocą szamani łączyli się ze światem pozamaterialnym w różnych obrzędach, stosowane w medycynie naturalnej przynosiły ulgę w cierpieniu fizycznym i psychicznym. Obecne możliwości laboratoryjne syntezy różnego rodzaju środków psychoaktywnych są praktycznie nieograniczone. Tempo życia jest powodem zażywania tych środków w celu ucieczki od wymagań, jakie stawia współczesność lub sprostania im. Szczególnie narażeni są ludzie młodzi, których ciekawość i chęć eksperymentowania mogą się przerodzić w uzależnienie.[1]
Substancja psychoaktywna (SPA) to każda substancja przyjmowana w celu uzyskania określonego efektu psychicznego. Obecnie obowiązujący termin według ICD-10 SPA definiuje SPA jako każdą substancję pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działającą na ośrodkowy układ nerwowy określoną w wykazie substancji psychoaktywnych. Środki te nazywane są również narkotykami, środkami odurzającymi, używkami. Ich zażywanie może doprowadzić do szkód zdrowotnych natury somatycznej lub psychicznej. Przyjmowanie SPA powoduje uzależnienie, które doprowadza do zaburzeń funkcji społecznych. Pod pojęciem uzależnienia kryje się potrzeba lub przymus przyjęcia określonej substancji, objawy odstawienia lub zmiana tolerancji oraz zaniedbywanie innych źródeł przyjemności, poświęcanie coraz więcej czasu na zdobywanie tej substancji, utrata kontroli nad swoim zachowaniem, dłuższy okres rekonwalescencji po jej przyjęciu pomimo świadomości negatywnego wpływu.[4] Środki psychoaktywne charakteryzują się różnym wpływem na ośrodkowy układ nerwowy. Ze względu na ich wpływ na OUN dzielą się one na:
- pobudzające (stymulatory), które powodują zwiększenie aktywności OUN, np. kokaina, amfetamina i jej pochodne,
- obniżające aktywność OUN, nazywane depresantami, np. opioidy, heroina, benzodiazepiny,
- zaburzające prawidłowe funkcjonowanie OUN, tzw. psychodeliki, prowadzące do zaburzeń percepcji, myślenia, emocji i świadomości, np. grzyby halucynogenne, ketamina,
- substancje pozyskiwane z konopi, które wykazują działanie mieszane na OUN, np. marihuana i haszysz.[5]
Najpowszechniej stosowaną klasyfikacją jest podział wprowadzony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) przedstawiony w tabeli 1.
