W ostatnich latach znacząco rośnie liczba pacjentów wchodzących w spory prawne z lekarzami. Osoby te korzystają z szerokiego wachlarza dostępnych środków prawnych, wytaczając powództwa cywilne, składając skargi do izb lekarskich, ale również korzystając z instrumentów prawa karnego. Pozycja pacjentów wstępujących na drogę prawną przeciwko lekarzom uległa istotnemu wzmocnieniu po powołaniu w prokuraturach specjalnych działów ds. błędów medycznych. Od momentu ich utworzenia w 2016 r. lawinowo rośnie liczba prowadzonych przez nie spraw (od 3394 w 2015 r. do prawie 6 tys. postępowań w 2018 r.). Pacjent w związku z prowadzonym postępowaniem karnym nie ponosi właściwie żadnych kosztów. Ciężar prowadzenia postępowania dowodowego (przesłuchań świadków, zabezpieczenia dokumentacji medycznej) spoczywa na prokuraturze. Nawet jeśli sprawa karna kończy się umorzeniem z powodu niemożności przypisania winy konkretnemu medykowi, zgromadzony w jej trakcie materiał dowodowy (np. opinie biegłych) może zostać wykorzystany w procesie cywilnym przeciwko placówce medycznej (pozwanej z tytułu tzw. błędu organizacyjnego). Znacząco zwiększa to szansę wygranej po stronie pacjenta.

Odpowiedzialność karna lekarza dentysty – istota zagrożenia

Odpowiedzialność karna lekarza dentysty ma charakter najbardziej dolegliwy, związany przede wszystkim z ryzykiem wynikającym z sytemu grożących kar (pozbawienie wolności, grzywna) oraz środków karnych (obowiązek naprawienia szkody, zakaz wykonywania zawodu). Z punktu widzenia zainteresowanego lekarza podstawowym mankamentem odpowiedzialności karnej jest jej osobisty charakter. Oznacza to, że skutki ewentualnego ukarania dotykają lekarza w sposób bezpośredni i nie można przenieść ich na inny podmiot (np. na zakład ubezpieczeń przy odpowiedzialności cywilnej). Co więcej, odpowiedzialność karna to w wielu przypadkach droga do uzyskania przez pacjenta odszkodowania, zadośćuczynienia, a nawet renty. Jest to skutkiem unormowań art. 11 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem „ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym”. Jeśli więc sąd karny ustali winę lekarza, sąd cywilny bez konieczności udowadniania przyjmuje, że został popełniony czyn zabroniony. Sąd ogranicza swoje ustalenia do sprawdzenia istnienia (i zakresu) szkody, krzywdy oraz adekwatnego związku przyczynowego, a następnie orzeka o wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia. Należy również pamiętać, że już w procesie karnym pacjent może uzyskać od ukaranego lekarza kompensację majątkową dotyczącą poniesionych szkód. Po ostatniej zmianie przepisów stało się to znacznie łatwiejsze.