prof. dr hab. n. med. Mirosław Wielgoś, kierownik I Katedry i Kliniki Ginekologii i Położnictwa Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, konsultant krajowy w dziedzinie perinatologii

Medical Tribune: Od września szczepienia przeciwko grypie są na liście refundacyjnej Ciąża+. Czy ciężarne chorują częściej na grypę niż reszta populacji ogólnej? Dlaczego powinny się szczepić?
Prof. Mirosław Wielgoś: Grypa, często bagatelizowana, jest chorobą poważną – mówimy o prawdziwej, klasycznej grypie, nie o przeziębieniach czy paragrypach. Jest rozpowszechniona: zachorowania obejmują do 10% populacji dorosłych i około 20% populacji dzieci. Pamiętajmy, że grypa może mieć ciężki przebieg i nawet zakończyć się zgonem. W skali globalnej z powodu grypy i jej powikłań umiera co roku kilkaset tysięcy osób. Na pewno nie można tego bagatelizować.

Kobiety ciężarne nie chorują częściej, zapadalność w tej grupie jest podobna jak w populacji ogólnej. Problem stanowi nie częstość zachorowań (choć duża), lecz przebieg, który u ciężarnych jest potencjalnie poważniejszy, z większym ryzykiem powikłań, a nawet zgonu. Wynika to ze zmian w organizmie, które fizjologicznie towarzyszą ciąży, ale mogą być przyczyną niekorzystnych zdarzeń. Chodzi o zmiany w układzie immunologicznym (osłabioną odporność), a także zmiany czynnościowe w płucach (zmniejszoną pojemność płuc i pojemność oddechową) oraz zmiany hemodynamiczne w zakresie układu krążenia (zwiększoną pojemność minutową serca i zwiększone zużycie tlenu). Są to czynniki, które tworzą korzystne warunki dla rozwoju infekcji i powodują jej cięższy przebieg.

Ciąża to stan fizjologiczny, ale zmiany, które umożliwiają rozwój ciąży i jej donoszenie, jednocześnie stanowią o tym, że w przypadku różnego rodzaju zagrożeń zdrowotnych organizm jest osłabiony i nie może się czynnie bronić tak jak w przypadku osób niebędących w ciąży.

MT: Jakie mogą być poważne powikłania po grypie u ciężarnych?

M.W.: Głównie chodzi o zapalenie płuc, ostrą niewydolność oddechową i konieczność stosowania wsparcia oddechowego w przypadku niewydolności oddechowej (mechaniczna wentylacja i ECMO – Extracorporeal Membrane Oxygenation, czyli pozaustrojowe natlenianie krwi), a także większe ryzyko powikłań kardiologicznych i zgonu. Im bardziej intensywna terapia, tym większe ryzyko powikłań ciąży i dla płodu.

MT: W którym trymestrze kobieta może być zaszczepiona na grypę?

M.W.: Czas szczepienia jest ściśle uzależniony od sezonowości. Grypa występuje w określonym czasie, od października do marca, i wtedy należy się szczepić – najlepiej we wrześniu lub październiku.

Szczepienie można wykonać na każdym etapie ciąży.

Kobiety boją się przyjmować leki czy szczepić w pierwszym trymestrze ciąży, ze względu na to, że do 8 tygodnia ma miejsce organogeneza, rozwijają się poszczególne narządy, i obawiają się, że jakiekolwiek działanie zewnętrzne może zwiększyć ryzyko powikłań. W przypadku szczepienia przeciwko grypie obawy te są nieuzasadnione.

MT: Jak w praktyce będzie przebiegało szczepienie na grypę? Gdzie kobieta ma otrzymać darmową szczepionkę? Czy to lekarz prowadzący ciążę decyduje o szczepieniu danej pacjentki?

M.W.: Szczepionka znalazła się na liście Ciąża+ i jest wypisywana na receptę na leki bezpłatne dla kobiet ciężarnych. Taką receptę może wystawić lekarz położnik i oczywiście internista. Do tej pory do szczepienia kwalifikował lekarz rodzinny, ale może to także zrobić ginekolog-położnik. Chodzi o zwyczajne ustalenie, czy nie ma powszechnych przeciwwskazań do szczepienia, takich jak aktywna infekcja, gorączka lub ogólny zły stan zdrowia.

Myślę, że w praktyce kwalifikacja do szczepienia będzie się często odbywała właśnie w ramach opieki nad ciężarną w gabinecie ginekologicznym. Jest to nowa możliwość dla kobiet w ciąży i kwestie logistyczne, m.in. gdzie kobieta może być zaszczepiona, dopiero się kształtują.

MT: Czego najbardziej obawiają się kobiety, jeśli chodzi o szczepienie na grypę? Jak lekarze przekonują ciężarne do tego szczepienia i kto powinien przedstawić kobietom w ciąży merytoryczne informacje na temat szczepień? Ginekolog? Lekarz rodzinny?