Gruźlica u pacjentów zakażonych HIV

Pomimo postępu medycyny gruźlica pozostaje jedną z najgroźniejszych i jednocześnie bardzo podstępnych chorób zakaźnych. Osoby żyjące z HIV są na gruźlicę narażone w sposób szczególny, co wynika przede wszystkim z upośledzenia sprawności ich układu odpornościowego i spadku poziomu limfocytów CD4. Warto jednak pamiętać, iż zwiększone ryzyko rozwoju gruźlicy obserwuje się także u pacjentów HIV(+) z prawidłowym poziomem limfocytów CD4, co sugeruje, że rozwojowi gruźlicy w tej grupie chorych sprzyjają jeszcze inne mechanizmy. Gruźlica jest pierwszą co do częstości przyczyną umieralności u pacjentów HIV(+) – według danych z 2022 roku ponad jedna czwarta wszystkich zgonów w tej populacji (167 000) stanowiła bezpośrednią konsekwencję gruźlicy, i nie dotyczyło to wyłącznie osób będących w immunosupresji. Niestety, niekorzystne tendencje epidemiologiczne obejmują również Polskę, gdzie na przestrzeni lat 2020-2023 notuje się wzrost ilości zachorowań na gruźlicę. Coraz częściej obserwuje się także gruźlicę wielolekooporną (MDR-TB), co może mieć związek z napływem fali emigracyjnej z Ukrainy - 90% wszystkich przypadków gruźlicy MDR-TB lokalizuje się na terenie 30 krajów świata, w tym na Białorusi, Ukrainie, w Rosji i Mołdawii. 

Wreszcie, warto pamiętać, iż aktywna, zakaźna postać choroby rozwija się u 10% pacjentów zakażonych prątkiem gruźlicy – dlatego też szacuje się, że gruźlica „utajona”, czyli latentna, może dotyczyć nawet 25% całej globalnej populacji. W przypadku gruźlicy latentnej istnieje możliwość włączenia leczenia przeciwprątkowego i zapobiegnięcia rozwojowi pełnoobjawowej infekcji. Nie dziwi więc fakt, iż test IGRA, czyli oparta na pomiarze wydzielania interferonu γ alternatywa dla próby tuberkulinowej, przeznaczona do wykrywania utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy, oraz RTG klatki piersiowej lub TK płuc należą do badań zalecanych do wykonania u każdego pacjenta w momencie rozpoznania zakażenia HIV. Test IGRA jest szczególnie rekomendowany u osób migrujących z krajów o wysokiej częstości zakażeń gruźlicą oraz osób z kontaktu lub podejrzeniem gruźlicy latentnej. W przypadku uzyskania dodatniego wyniku, po wykluczeniu czynnej gruźlicy, zaleca się włączenie leczenia przeciwprątkowego niezależnie od stopnia upośledzenia odporności.

1. Ngo MH, Pankrac J, Ho RCY, Ndashimye E, Pawa R, Ceccacci R, et al. Effective and targeted latency reversal in CD4+ T cells from individuals on long term combined antiretroviral therapy initiated during chronic HIV-1 infection. Emerg Microbes Infect. 2024 Dec;13(1):2327371. doi: 10.1080/22221751.2024.2327371.

2. Tuberculosis Preventive Treatment Update — U.S. President’s Emergency Plan for AIDS Relief, 36 Countries, 2016–2023. Morbidity and Mortality Weekly Report Weekly / Vol. 73 / No. 11 March 21, 2024.

3. Gruźlica i choroby układu oddechowego w Polsce w 2022 r., red. M. Korzeniewska-Koseła, Warszawa 2023.

4. Zasady Opieki Nad Osobami Zakażonymi Hiv. Zalecenia PTN AIDS 2023.