Szósty przypadek wyleczenia zakażenia HIV! – pacjent z Genewy

Choć zakażenie HIV jest na chwilę obecną uznawane za niewyleczalne, istnieją pojedyncze przypadki pacjentów, u których pomimo braku leczenia antyretrowirusowego osiągnięto trwałą remisję zakażenia. W 2023 opisano kolejny, szósty już, taki przypadek. Raport dotyczy mężczyzny, u którego zakażenie HIV zdiagnozowano w 1990 roku. Od tego czasu chory otrzymywał leczenie antyretrowirusowe, jednak nie zawsze obserwowano u niego pełną supresję wirusologiczną. W 2018 roku pacjent zachorował na agresywną postać białaczki, z powodu której został zakwalifikowany do chemioterapii, a następnie allogenicznego przeszczepu komórek macierzystych. Po przeszczepie wiremia HIV pozostawała niewykrywalna i obserwowano wzrost liczby limfocytów CD4. U pacjenta stopniowo redukowano leki antyretrowirusowe i odstawiono je całkowicie trzy lata później, w 2021 roku. Od tego momentu przez około 32 miesięcy (do czasu ostatnich doniesień z września 2024) w surowicy pacjenta nie stwierdzano obecności HIV RNA. W jego krwi nie wykryto także śladu leków ARV, z wyjątkiem dwóch krótkich epizodów, kiedy przyjął on profilaktykę przedekspozycyjną.  

Przypadek pacjenta z Genewy wpisuje się w serię chorych, u których poprzez przeszczep komórek macierzystych uzyskano remisję zakażenia HIV – dotychczas opisano pięć takich pacjentów. Historia pacjenta genewskiego jednak szczególna ponieważ pokazuje, że długoterminowe wyleczenie możliwe jest także po allogenicznym przeszczepieniu komórek macierzystych z CCR5 typu dzikiego. Jest to o tyle rewolucyjne, że wszystkie pozostałe przypadki „wyleczenia” zakażenia HIV po przeszczepie komórek macierzystych dotyczyły pacjentów, którzy otrzymali komórki macierzyste z bardzo rzadką mutacją CCR5Δ32 delecji (braku) 32 par zasad w sekwencji CCR5. Tego typu mutacja powoduje, że na powierzchni limfocytytów T nie występuje koreceptor CCR5, co przekłada się na zablokowanie możliwości wnikania wirusa HIV do limfocytów, zatrzymanie jego replikacji i całkowitą opornością na zakażenie. W ten sposób zastąpienie komórek wrażliwych na wirusa HIV komórkami całkowicie opornymi na zakażenie prowadziło do „wyleczenia” infekcji. W przypadku pacjenta z Genewy przeszczepiono jednak komórki o genotypie dzikim pod względem CCR5, czyli „podatne” na wirusa HIV, a mimo to uzyskano jego supresję. 

Niestety, przeszczepianie komórek macierzystych pozostaje procedurą zbyt ryzykowną, aby uznać ją za opcję terapeutyczną leczenia zakażenia HIV – wiąże się bowiem z wieloma poważnymi, w wielu przypadkach zagrażającymi życiu powikłaniami, takimi jak np. choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (graft-versus-host disease, GVHD). Przypadek pacjenta z Genewy otwiera jednak nowe możliwości naukowcom i być może przybliży nas do opracowania metod wyleczenia zakażenia HIV. 

Sáez-Cirión, A., Mamez, AC., Avettand-Fenoel, V. et al. Sustained HIV remission after allogeneic hematopoietic stem cell transplantation with wild-type CCR5 donor cells. Nat Med (2024). https://doi.org/10.1038/s41591-024-03277-z 

The "Geneva patient": first case of HIV cure with stem cell transplant without protective mutation. Źrodło: https://www.irsicaixa.es/en/geneva-patient-first-case-hiv-cure-stem-cell-transplant-without-protective-mutation (dostęp 30.11.2024)