PrEP u kobiet

Profilaktyka przedekspozycyjna (ang. pre-exposure prophylaxis, PrEP) to działanie, którego celem jest zmniejszenie ryzyka transmisji zakażenia, gdy dana osoba znajdzie się w sytuacji ekspozycji na ten wirus. W przypadku zakażenia HIV do PrEP kwalifikuje się każdy pacjent lub pacjentka, którzy mają kontakty seksualne bez prezerwatywy z osobami o nieznanym statusie serologicznym lub z osobami żyjącymi z HIV nieleczonymi antyretrowirusowo/leczonymi nieskutecznie (wiremia HIV powyżej 200 kopii/ml), mają kontakty seksualne pod wpływem substancji psychoaktywnych, lub świadczą usługi seksualne. PrEP zaleca się także u osób, które w ciągu ostatniego roku chorowały na choroby przenoszone drogą kontaktów seksualnych lub stosowały profilaktykę poekspozycyjną (PEP) po kontakcie seksualnym. Życzenie pacjenta lub pacjentki, a także fakt stosowania przez nią/niego narkotyków dożylnych, jest również wskazaniem do zastosowania PrEP. Choć o możliwości zastosowania PrEP u kobiet mówi się znacznie rzadziej, niż w przypadku mężczyzn, warto pamiętać, iż kobiety mogą zaliczać się do każdej z wymienionych grup ryzyka, a w konsekwencji wymagać ochrony przed zakażeniem HIV. Niestety, jak pokazują wyniki wielu badań, świadomość narażenia na zakażenie HIV, a także możliwości stosowania PrEP, jest wśród kobiet bardzo niska.

PrEP polega na przyjmowaniu przez osoby niezakażone HIV dwóch leków (tenofowir i emtrycytabina) w jednej tabletce. Gdy taka profilaktyka jest przyjmowana według ustalonego schematu, może zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV o niemal 99%. Choć schematy stosowania PrEP są różne i dopuszczają podawanie leków ARV zarówno w sposób ciągły, jak i „doraźnie” przed planowaną ekspozycją, na chwilę obecną u kobiet – w przypadku kontaktów seksualnych – PrEP można stosować jedynie w tym pierwszym schemacie, który zakłada przyjmowanie 1 tabletki co 24 godziny. Kobiety uzyskują maksymalną ochronę dopiero po 7 dniach od rozpoczęcia PrEP, w odróżnieniu od pacjentów płci męskiej, u których rozpoczęcie ciągłego PrEP na 2-24h przed stosunkiem jest już wystarczające do zminimalizowania ryzyka transmisji. Co więcej, kobiety powinny przyjmować PrEP jeszcze przez 7 dni po ostatnim narażeniu. 

Przed rozpoczęciem PrEP należy koniecznie wykluczyć zakażenie HIV, HBV oraz oznaczyć stężenie kreatyniny. Zaleca się także przeprowadzenie diagnostyki w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową. Z uwagi na ryzyko transmisji innych zakażeń i chorób przenoszonych drogą płciową, pomimo stosowania PrEP nadal zalecane jest używanie prezerwatyw. Jednocześnie warto pamiętać, iż zgodnie z aktualnymi rekomendacjami osoba skutecznie leczona lekami ARV, u której wiremia utrzymuje się przez co najmniej 6 miesięcy na niewykrywalnym poziomie (tj. <200 kopii/ml), nie przenosi HIV podczas kontaktów seksualnych (nawet bez prezerwatywy), zgodnie z zasadą U=U (ang. Undetectable = Untrasmittable, czyli Niewykrywalny = Niezakażalny), i kontakt seksualny z taką osobą nie niesie ze sobą ryzyka transmisji HIV.

1. Rekomendacje PTN AIDS 2024.

2. Bailey JL, Molino ST, Vega AD, Badowski M. A Review of HIV Pre-Exposure Prophylaxis: The Female Perspective. Infect Dis Ther. 2017 Sep;6(3):363-382. doi: 10.1007/s40121-017-0159-9. Epub 2017 Jun 9. PMID: 28600755; PMCID: PMC5595773.

3. Kwakwa HA, Bessias S, Sturgis D, Mvula N, Wahome R, Coyle C, et al. Attitudes toward HIV pre-exposure prophylaxis in a United States urban clinic population. AIDS Behav. 2016;20(7):1443–1450. doi: 10.1007/s10461-016-1407-9.