Stłuszczenie wątroby – czy występuje także u osób żyjących z HIV?

Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi (metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease, MASLD) to coraz częściej spotykana jednostka chorobowa, która potencjalnie może prowadzić do uszkodzenia, a nawet marskości wątroby czy raka wątrobowokomórkowego. Kryteriami jej rozpoznania są: stwierdzenie stłuszczenia wątroby w badaniach obrazowych (np. USG jamy brzusznej, elastografia) oraz współwystępowanie przynajmniej jednej z poniższych patologii:  

• BMI ≥25 kg/m2 lub obwód pasa >94 cm (mężczyźni)/ >80 cm (kobiety) 

• cukrzyca typu 2 lub stan przedcukrzycowy 

• ciśnienie tętnicze ≥130/85 mmHg lub leczenie nadciśnienia 

• stężenie TGL ≥ 1,7 mmol/l (150 mg/dl) lub leczenie hipolipemizujące 

• stężenie HDL ≤ 1,0 mmol/l (40 mg/dl) (mężczyźni) / ≤ 1,3 mmol/l (50 mg/dl) (kobiety). 

Najnowsze dane pochodzące z metaanalizy obejmującej ponad 8200 pacjentów z monoinfekcją HIV pokazują, że częstość występowania stłuszczenia wątroby w tej grupie chorych oceniana w oparciu o badania obrazowe wynosi około 33%, a włóknienia ≥ F2 około 12%. Gdy pod uwagę wzięto ocenę bioptatów wątroby, powyższe odsetki były jeszcze wyższe i sięgnęły odpowiednio aż 48.77% i 23.3%. Podobne wyniki raportowane są w wielu opublikowanych w ostatnich miesiącach pracach analizujących częstość występowania MASLD u osób żyjących z HIV. Dla porównania, uważa się że w populacji ogólnej stłuszczeniowa choroba wątroby występuje rzadziej i dotyka ok. 25% populacji. 

Skala występowania MASLD u chorych zakażonych HIV jest tym bardziej niepokojąca, gdy weźmie się pod uwagę, iż jednocześnie w tej grupie pacjentów szczególnie często występują także przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby – obecnie koinfekcję HIV/HBV stwierdza się u 2%, a koinfekcję HIV/HCV u 10% pacjentów z HIV. Być może tym można tłumaczyć fakt, iż u osób żyjących z HIV obserwuje się szybszą progresję stłuszczenia do włóknienia wątroby niż w populacji ogólnej. Problem MASLD u chorych z HIV wpływa także na wybór leczenia antyretrowirusowego – u osób z MASLD należy unikać NRTI pierwszej generacji, ale ograniczenia dotyczą też nowoczesnych leków takich jak alafenamid tenofowiru czy inhibitory integrazy (np. biktegrawir), których częstymi działaniami niepożądanymi jest wzrost masy ciała i zaburzenia lipidowe. 

Na chwilę obecną nie me standardów leczenia MASLD. Trwają badania nad zastosowaniem analogów GLP-1 (np. semaglutydu) czy resmetiromu – ten ostatni zdobył w marcu 2024 od FDA pierwszą rejestrację w leczeniu MASLD. Podstawę terapii nadal stanowi jednak redukcja masy ciała, aktywność fizyczna oraz leczenie składowych zespołu metabolicznego (korekta zaburzeń lipidowych, dobra kontrola cukrzycy). Wykazano, że spadek masy ciała o 5% może powodować znaczące zmniejszenie stłuszczenia wątroby i ustąpienie procesu zapalnego prowadzącego do włóknienia.  

Wytyczne PTN AIDS 2024. 

van Eekeren LE, Vadaq N, Vos WAJW, Blaauw MJT, Groenendijk AL, van Lunzen J, i wsp. Liver Steatosis is Prevalent in Lean People With HIV and Associated With Exposure to Antiretroviral Treatment-A Cross-sectional Study. Open Forum Infect Dis. 2024 May 7;11(6):ofae266. doi: 10.1093/ofid/ofae266. PMID: 38868310; PMCID: PMC11167668. 

Kalligeros M, Vassilopoulos A, Shehadeh F, Vassilopoulos S, Lazaridou I, Mylonakis E, Promrat K, Wands JR. Prevalence and Characteristics of Nonalcoholic Fatty Liver Disease and Fibrosis in People Living With HIV Monoinfection: A Systematic Review and Meta-analysis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2023 Jul;21(7):1708-1722. doi: 10.1016/j.cgh.2023.01.001. Epub 2023 Jan 13. PMID: 36642292. 

Jin D, Jin S, Zhou T, Cui Z, Guo B, Li G, Zhang C. Regional variation in NAFLD prevalence and risk factors among people living with HIV in Europe: a meta-analysis. Front Public Health. 2024 Jan 4;11:1295165. doi: 10.3389/fpubh.2023.1295165. PMID: 38259755; PMCID: PMC10802187.