Kardiologia: Zakażenie HIV a nagły zgon sercowy

Wyższa zmienność odstępu QT u pacjentów zakażonych HIV oraz obniżona zmienność rytmu serca mogą stanowić mechanizmy predysponujące do rozwoju groźnych arytmii komorowych i być podłożem patofizjologicznym ryzyka nagłej śmierci sercowej w tej grupie osób.


W latach 80. XX wieku wykryto pierwsze przypadki zakażenia nowym wirusem, który nazwano wirusem ludzkiego niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus). Zespół objawów chorobowych w przebiegu zakażenia HIV nazwano zespołem nabytego niedoboru odporności (AIDS – acquired immunodeficiency syndrome).

Od czasu wykrycia i opisania pierwszych przypadków tej choroby dokonał się ogromny postęp w leczeniu. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w 2015 roku liczbę osób zakażonych HIV oceniano na 36,7 mln. I mimo że z tej grupy osób leczenie antyretrowirusowe otrzymuje mniej niż połowa (46 proc.), to obserwuje się znaczny spadek śmiertelności wynikającej z powikłań choroby podstawowej, bowiem częściej osoby zakażone HIV umierają na choroby układu krążenia lub nowotwory. Zakażenie HIV oraz leczenie antyretrowirusowe według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego stanowi dodatkowy czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego, a dane z badań obserwacyjnych wskazują także, że jest ono niezależnym czynnikiem nagłego zgonu sercowego.

Jedną z hipotez, która tłumaczyła związek infekcji HIV z ryzykiem nagłego zgonu, jest wpływ na procesy elektrofizjologiczne w kardiomiocytach prowadzące do zaburzenia procesu repolaryzacji komórek i ich niestabilności elektrycznej predysponującej do groźnych arytmii komorowych.

Autorzy omawianego badania przeanalizowali dane elektrokardiograficzne grupy 1123 pacjentów kohorty MACS (Multicenter AIDS Cohort Study) pod kątem czasu trwania i wskaźników zmienności odstępu QT (QTVI – QT variability index). Przy użyciu automatycznych algorytmów analizowano dane z czterodniowych ciągłych rejestracji elektrokardiogramów.

Średni wiek badanych z grupy HIV+ wynosił 54,2±11,2 lat, a w grupie HIV- 60,1±11,9 lat. Osoby z grupy HIV+ miały istotnie wyższy wskaźnik QTVI w porównaniu z HIV- (różnica między grupami, po uwzględnieniu zmiennych zakłócających, wyniosła 0,077 (95-proc. przedział ufności 0,032 – 0,123). U pacjentów HIV+ obserwowano także niższą zmienność rytmu serca, co odzwierciedla zaburzenie funkcji autonomicznego układu nerwowego. Najsilniejszym czynnikiem wpływającym na korelację między zakażeniem HIV a QTVI był wskaźnik wiremii. Pozytywną korelację z QTVI wykazywały także: stężenie białka C-reaktywnego, interleukiny-6 oraz rozpuszczalnego receptora typu 2 dla czynnika martwicy nowotworów (TNF), częściowo osłabiając interakcję QTVI z faktem zakażenia HIV.

Autorzy konkludują, że wyższa zmienność odstępu QT u pacjentów zakażonych HIV oraz obniżona zmienność rytmu serca mogą stanowić mechanizmy predysponujące do rozwoju groźnych arytmii komorowych i być podłożem patofizjologicznym ryzyka nagłej śmierci sercowej w tej grupie osób.

Spektakularny postęp w leczeniu zakażenia HIV sprawił, że nowym problemem zdrowotnym staje się starzenie się osób żyjących od wielu lat z infekcją HIV. AIDS stało się chorobą przewlekłą, a nie śmiertelną. Identyfikacja i leczenie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, tych klasycznych (palenie, nadciśnienie, hipercholesterolemia, cukrzyca), ale także identyfikacja czynników ryzyka nagłego zgonu – np. wykrywanie zaburzeń repolaryzacji przez ocenę odstępu QT w zapisie EKG – może się przyczynić do dalszego postępu w leczeniu HIV i poprawy długoterminowego rokowania chorych seropozytywnych.