Zakażenie HIV czynnikiem ryzyka osteoporozy?

Dzięki skutecznym lekom antyretrowirusowym długość życia pacjentów zakażonych HIV uległa znacznemu wydłużeniu.

W efekcie starzejące się osoby żyjące z HIV zaczynają mierzyć się z podobnymi, jak w populacji ogólnej, problemami typowymi dla bardziej zaawansowanego wieku, w tym z osteopenią i osteoporozą. Badania pokazują, że pacjenci zakażeni HIV są prawie 2,5-krotnie bardziej narażeni na rozwój osteopenii/osteoporozy niż populacja ogólna. Problem ten dotyczy zarówno osób leczonych, jak i nieleczonych antyretrowirusowo. Uważa się bowiem, że zakażenie HIV samo w sobie jest ważnym czynnikiem ryzyka utraty masy kostnej, co może wynikać z bezpośredniego wpływu wirusa na metabolizm kostny poprzez m.in. hamowanie aktywacji i różnicowania się osteoblastów przez wirusową glikoproteinę gp120, a także z pośredniej (poprzez różne cytokiny) aktywacji osteoklastów. Obniżenie gęstości kości należy również do działań niepożądanych niektórych leków, takich jak tenofowir, efawirenz i inhibitory proteazy. Palenie, niedobór witaminy D (może dotyczyć nawet 80% pacjentów żyjących z HIV), niskie spożycie wapnia i zaburzenia hormonalne to kolejne czynniki wpływające negatywnie na metabolizm kości w tej populacji. Zaburzeniom mineralizacji kości u pacjentów zakażonych HIV można jednak zapobiegać i je leczyć. U osób HIV(+) stosowane są takie same leki, jak w populacji ogólnej, i nie wymagają one dostosowywania dawek ani schematów terapii antyretrowirusowej. Od kilku lat dostępne są również na rynku grupy leków antyretrowirusowych o potencjalnie korzystnym „profilu kostnym”, np. inhibitory integrazy (InI) czy nowa forma tenofowiru – alafenamid tenofowiru – TAF, który w badaniach klinicznych okazał się mieć znacznie mniej niekorzystny wpływ na metabolizm kostny niż jego poprzednik. Warto także pamiętać, że ze względu na niedoszacowanie ryzyka u osób HIV(+), zaleca się uwzględnienie zakażenia tym wirusem w kalkulatorze FRAX jako wtórną przyczynę osteoporozy. 

Wytyczne PTN AIDS 2022. 

Hileman CO, Eckard AR, McComsey GA. Bone loss in HIV: a contemporary review. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2015 Dec;22(6):446-51. doi: 10.1097/MED.0000000000000200. PMID: 26414081; PMCID: PMC4663974. 

Goh SSL, Lai PSM, Tan ATB, Ponnampalavanar S. Reduced bone mineral density in human immunodeficiency virus-infected individuals: a meta-analysis of its prevalence and risk factors. Osteoporos Int. 2018 Mar;29(3):595-613. doi: 10.1007/s00198-017-4305-8. Epub 2017 Nov 20. PMID: 29159533. 

Siwak E, Cielniak I. Zaburzenia mineralizacji kości w zakażeniu HIV – możliwości terapeutyczne. Forum Zakażeń 2016;7(1):45–50