Dieta pacjentów zakażonych HIV – najważniejsze zasady i rekomendacje

W początkach epidemii HIV głównym problemem dietetycznym dotykającym osoby żyjące z tym rozpoznaniem było wyniszczenie i znacznego stopnia niedożywienie, wynikające m.in. z szybkiego postępu i zaawansowania choroby, częstych infekcji oportunistycznych, a także stylu życia, nawyków i uzależnień. Rekomendacje dietetyczne były wówczas bardziej skoncentrowane na odbudowie prawidłowego stanu odżywienia i uzupełnieniu niedoborów pokarmowych. Obecnie, w dobie skutecznego leczenia antyretrowirusowego (zwłaszcza inhibitorami integrazy), częstszym zagrożeniem, z jakim mierzą się pacjenci zakażeni HIV, jest przyrost masy ciała i towarzyszące mu: hiperglikemia, dyslipidemia i insulinooporność. W efekcie zalecenia żywieniowe adresowane do osób żyjących z HIV nie różnią się w swoich podstawach od zaleceń dla osób HIV(-). Zapotrzebowanie kaloryczne wynosi około 30-35 kcal na kilogram rzeczywistej masy ciała, choć w każdym wypadku można wyliczyć je indywidualnie korzystając ze wzoru Harissa-Benedicta uwzględniającego płeć, wiek, masę ciała, wzrost, stan fizjologiczny oraz aktywność fizyczną. Zalecana norma spożycia tłuszczów wynosi 30% dobowego zapotrzebowania energetycznego, a z diety należy wykluczyć tłuszcze zwierzęce o wysokim punkcie topnienia. Podaż białka powinna wynosić 1,5 g na kilogram rzeczywistej masy ciała na dobę i powinno pochodzić ono w połowie z produktów zwierzęcych. Spożycie węglowodanów u osób zakażonych HIV, podobnie jak u osób HIV(-), powinno wynosić 55-60% dobowego zapotrzebowania energetycznego. Pacjenci zakażeni HIV mogą częściej wymagać suplementacji witamin, ponieważ rekomendacje ich spożycia są w tej grupie znacząco wyższe w porównaniu z zaleceniami dla osób zdrowych. Rekomenduje się podaż mikroskładników pokrywającą 100-150% zalecanego dziennego spożycia. Warto także pamiętać, iż w przypadku niektórych leków antyretrowirusowych pokarm może wpływać na ich wchłanianie i dystrybucję – na przykład efawirenz należy przyjmować na pusty żołądek lub z lekkim niskotłuszczowym posiłkiem, a rylpiwirynę i elwitegrawir jedynie z posiłkiem. Wreszcie, niektóre składniki pokarmowe mogą wchodzić w istotne interakcje z lekami, np. sok grejpfrutowy blokuje cytochromu P450 i wpływa na metabolizm m.in. inhibitorów proteazy, a preparaty dziurawca mogą niekorzystnie wpływać na skuteczność m.in. leków z grupy NNRTI oraz marawiroku. Przyjmowanie alkoholu nie jest wskazane z żadnym z leków antyretrowirusowych. 

1.Zalecenia PTN AIDS 2023. 

2.Capeau J, Lagathu C, Béréziat V. Recent data on the role of antiretroviral therapy in weight gain and obesity in persons living with HIV. Curr Opin HIV AIDS. 2024;19(1):14-20. doi:10.1097/COH.0000000000000833