Diklofenak jest jednym z najlepiej przebadanych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W stomatologii szczególne znaczenie mają jednak nie jego klasyczne formy doustne, lecz preparaty przeznaczone do stosowania miejscowego, zwłaszcza te o zwiększonej biodostępności i dobrej tolerancji błony śluzowej. Zrozumienie farmakokinetyki diklofenaku stosowanego miejscowo pozwala lekarzowi świadomie dobrać terapię, precyzyjnie ukierunkowaną na ból i stan zapalny w obrębie jamy ustnej.
Szybkie przenikanie przez błonę śluzową i akumulacja w tkankach objętych stanem zapalnym
Badania wykazały, że diklofenak stosowany miejscowo bardzo dobrze przenika przez powierzchnie błon śluzowych i gromadzi się w tkankach położonych pod nimi, szczególnie jeśli są one objęte stanem zapalnym. To istotne klinicznie, ponieważ w stomatologii większość stanów zapalnych dotyczy właśnie tkanek przyzębia, dziąseł, błony śluzowej policzków lub obszaru pozabiegowego. Z perspektywy lekarza oznacza to, że lek działa bezpośrednio w miejscu toczącego się procesu zapalnego, osiągając skuteczne stężenia w tkankach bez konieczności podawania go drogą ogólnoustrojową.
Minimalne wchłanianie systemowe - kluczowy argument na rzecz bezpieczeństwa
Diklofenak stosowany miejscowo w minimalnym stopniu wchłania się do krążenia i praktycznie nie wykazuje działania ogólnoustrojowego.
Jest to szczególnie istotne u pacjentów:
• obciążonych chorobami przewodu pokarmowego;
• przyjmujących liczne leki;
• w starszym wieku;
• z chorobami nerek lub wątroby.
W przypadku takich pacjentów doustne NLPZ mogą być problematyczne, podczas gdy preparat miejscowy ogranicza ryzyko interakcji lekowych i działań ubocznych.
Farmakokinetyka diklofenaku miejscowego a szybkość działania
Dane kliniczne pokazują, że diklofenak podawany miejscowo działa szybko. Efekt przeciwbólowy i przeciwzapalny obserwowany jest we wczesnych dobach po zabiegu. W badaniach porównujących diklofenak w formie płynnej z tabletkami wykazano, że działania niepożądane leków doustnych są mniejsze przy terapii miejscowej, a skuteczność w zakresie kontroli bólu i obrzęku jest porównywalna lub wyższa.
Praktyczne implikacje dla stomatologa – kiedy warto wybrać preparat miejscowy?
Farmakokinetyka diklofenaku podawanego miejscowo sprawia, że stanowi on szczególnie dobrą opcję w sytuacjach, w których:
• potrzebne jest szybkie działanie przeciwzapalne bez ryzyka ogólnoustrojowego,
• występuje podrażnienie lub uszkodzenie błony śluzowej,
• pacjent źle toleruje NLPZ podawane ogólnoustrojowo
• istotne jest uniknięcie ryzyka działań ubocznych typowych dla NLPZ,
• konieczna jest terapia kontrolująca ból w okresie po zabiegach chirurgicznych lub periodontologicznych.
Mgr farm. Agata Rojek
Piśmiennictwo:
Agarwal S, Mathur S, Kothiwale S, Benjamin A. Efficacy and acceptability of 0.074% diclofenac-containing mouthwash after periodontal surgery: a clinical study. Indian J Dent Res. 2010 Jul-Sep;21(3):408-12. doi: 10.4103/0970-9290.70814. PMID: 20930354.
Mishra A, Amalakara J, Avula H, Reddy K. Effect of Diclofenac Mouthwash on Postoperative Pain after Periodontal Surgery. J Clin Diagn Res. 2017 Apr;11(4):ZC24-ZC26. doi: 10.7860/JCDR/2017/22165.9658. Epub 2017 Apr 1. PMID: 28571255; PMCID: PMC5449911.
Charakterystyka produktu leczniczego Glimbax, 0,74 mg/ml (0,074%), roztwór do płukania jamy ustnej i gardła
