Czy wybity ząb można uratować? Kluczowe kroki w replantacji.

Wybicie zęba to jedno z najbardziej dramatycznych zdarzeń w stomatologii. Pacjenci, którzy doświadczyli takiego urazu, często pojawiają się w gabinecie przerażeni i pełni obaw. Dla lekarza dentysty kluczowe jest szybkie działanie oraz umiejętność podjęcia właściwych decyzji, ponieważ czas gra tutaj decydującą rolę. 

Czy wybity ząb da się uratować? Odpowiedź brzmi: tak, ale sukces replantacji zależy od kilku czynników. 

Dlaczego czas jest tak istotny? 

Gdy ząb zostaje wybity ozębna zaczyna obumierać. Im dłużej ząb pozostaje poza jamą ustną, tym większe jest jej uszkodzenie. Jeśli komórki ozębnej obumrą całkowicie, organizm zacznie traktować replantowany ząb jak ciało obce, co może prowadzić do jego resorpcji lub ankylozy. 

Najlepsze efekty uzyskuje się, gdy ząb wraca na swoje miejsce w ciągu godziny. Po tym czasie nadal można podjąć próbę replantacji, ale trzeba liczyć się z większym ryzykiem powikłań. 

Postępowanie w zależności od stadium rozwoju korzenia 

Każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia. Kluczowym czynnikiem wpływającym na rokowanie jest stadium rozwoju korzenia. 

1. Ząb z otwartym wierzchołkiem korzenia  

Zęby z niedokończonym rozwojem korzenia mają największy potencjał do rewaskularyzacji. 

A. Replantacja natychmiastowa 

- Ząb wraca do zębodołu w ciągu kilku minut. 

- Ząb należy oczyścić (bez pocierania) i umieścić w zębodole trzymając go za koronę.  

- Po potwierdzeniu prawidłowego ustawienia również na zdjeciu rentgenowskim należy zastosować szynowanie elastyczne na 2 tygodnie. 

B. Replantacja do godziny w sprzyjającym środowisku 

- Ząb oraz zębodół należy delikatnie przepłukać solą fizjologiczną. Z zębodołu usuwany jest skrzep. 

- Można zastosować nasączenie korzenia roztworem doksycykliny (1 mg/20 ml soli fizjologicznej). 

- Zakładamy szynowanie elastyczne na 2 tygodnie. 

- Możliwa jest rewaskularyzacja, ale konieczne są regularne kontrole potwierdzające żywotność zęba. 

C. Replantacja powyżej godziny, przechowywanie na sucho 

- W tym przypadku komórki ozębnej są martwe, więc celem jest jak najdłuższe zachowanie zęba w jamie ustnej. 

- Konieczne jest mechaniczne oczyszczenie gazikiem i leczenie endodontyczne przed replantacją (lub maksymalnie do 10 dni po). 

- Przed replantacją zalecane jest namoczenie w 2% roztworze fluorku sodu przez 20 minut – zmniejszenie ryzyka resorpcji. 

- Szynowanie elastyczne na 4 tygodnie. 

- Regularne kontrole RTG w kierunku ankylozy i resorpcji. 

2. Ząb z zamkniętym wierzchołkiem korzenia 

Tutaj potencjał rewaskularyzacji jest minimalny, dlatego leczenie endodontyczne często jest nieuniknione. 

A. Replantacja natychmiastowa 

- Ząb należy oczyścić i wprowadzić do zębodołu. 

- Po potwierdzeniu pozycji, szynowanie elastyczne na 2 tygodnie. 

B. Replantacja do godziny w sprzyjającym środowisku 

- Podobnie jak w przypadku zębów z otwartym wierzchołkiem. 

- Nie stosujemy namaczania w roztworze antybiotyku. 

- Leczenie kanałowe przeprowadzamy po 7-10 dniach z tymczasowym wypełnieniem kanału wodorotlenkiem wapnia jako prewencja resorpcji. 

C. Replantacja powyżej godziny, przechowywanie na sucho 

- Ząb wymaga oczyszczenia i leczenia endodontycznego przed replantacją lub maksymalnie 10 dni po. 

- Szynowanie elastyczne na 4 tygodnie. 

- Ryzyko ankylozy i resorpcji jest wysokie, konieczna kontrola RTG. 

Wizyty kontrolne po replantacji są szczególnie istotne. Należy na nich zawsze przeprowadzić test żywotności zęba, jeżeli nie był on leczony endodontycznie oraz kontrole RTG w celu wykluczenia resorpcji lub ankylozy oraz rozrzedzenia struktury kości wokół wierzchołka korzenia. 

1. Pierwszy miesiąc – wizyty co tydzień. 

2. Nastepnie po 3 i 6 miesiącach. 

3. Długoterminowo – coroczne kontrole przez 5 lat. 

Dlaczego warto podjąć próbę replantacji? 

Nawet jeśli rokowanie nie jest idealne, każda próba replantacji jest warta podjęcia. Utrzymanie zęba w jamie ustnej, choćby na kilka lat, pozwala uniknąć poważnych konsekwencji, takich jak: 

1. Zanik kości w miejscu brakującego zęba. 

2. Konieczność wczesnej implantacji lub innego uzupełnienia protetycznego. 

3. Problemy estetyczne i funkcjonalne, szczególnie u młodych pacjentów. 

Replantacja wybitego zęba to jeden z nielicznych stanów nagłych w stomatologii, w którym szybka reakcja może przesądzić o losie uzębienia pacjenta. Kluczowe jest przestrzeganie właściwego protokołu postępowania i regularne monitorowanie zęba po zabiegu. 

Dla dentysty to sytuacja wymagająca zarówno wiedzy teoretycznej, jak i pewności w działaniu. Dlatego warto regularnie odświeżać wiedzę i być przygotowanym na to, że w każdej chwili do gabinetu może trafić pacjent z wybitym zębem, którego przyszłość zależy od podjętych przez lekarza decyzji. 

Andreasen, J. O., Bakland, L. K., Flores, M. T., & Andersson, L. (2012). Pourazowe uszkodzenia zębów (wyd. 2). Wrocław: Elsevier Urban & Partner.