Czy ból ma płeć?

Z obserwacji wynika, iż kobiety i mężczyźni znoszą ból nieco inaczej. Kobiety znacznie częściej doświadczają dolegliwości bólowych. Ból opisywany przez nie jest bardziej intensywny, rozproszony i trwa dłużej w porównaniu do bólu odczuwanego przez mężczyzn. 

Popularne dolegliwości, takie jak fibromialgia, zespół jelita nadwrażliwego, napięciowe bóle głowy oraz te związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów w znacznej mierze dotyczą kobiet. Kobiety częściej skarżą się na ból w okolicy lędźwiowego odcinka kręgosłupa, stawów skroniowo-żuchwowych, kolan i dłoni. Ostry i przewlekły ból, na przykład po zabiegach chirurgicznych, również częściej występuje u kobiet. 

Profil objawów bólowych, np związany z układem sercowo-naczyniowym (np. zawał) również jest inny u kobiet niż u mężczyzn. Różnice pomiędzy płciami stwierdzono też podczas odczuwania stresu, gdzie brano pod uwagę pojemność minutową serca, wrażliwości receptorów na ból oraz ilości uwalnianego kortyzolu. Przykładem może być reakcja na stres, podczas której u kobiet występuje przyspieszona czynność serca, a u mężczyzn przede wszystkim skurcz obwodowych naczyń krwionośnych. Sytuacja zmienia się, kiedy pod uwagę bierze się rodzaj bólu. Kobiety lepiej znoszą ból przewlekły, podczas gdy mężczyźni wykazują większą odporność na ból krótkotrwały. 

Mechanizmy leżące u podstaw tych różnic nie są znane i poparte badaniami. Prawdopodobnie decydują o tym czynniki takie jak geny, hormony, czynniki psychologiczne i psychospołeczne. Przez lata, badaniom medycznym nad bólem zazwyczaj poddawano mężczyzn. Do niedawna kobiety nie brały w ogóle udziału w pierwszej i drugiej fazie badań klinicznych. Szkodliwą konsekwencją takiego działania było zbieranie niekompletnych danych dotyczących działania leków w populacji kobiet. Dopiero na początku lat 90. XX wieku FDA (Food and Drug Administation) zaleciła włączanie kobiet do pierwszych dwóch faz badań klinicznych. Od 1998 r. podmioty rejestrujące środki lecznicze w obrocie mają obowiązek posiadać wyniki badań zarówno dla kobiet i mężczyzn. 

Współczesna farmakologia nie uwzględnia różnicy płci wobec skuteczności i działania produktów leczniczych. Badania przeprowadzone w USA miały na celu wpływ opioidów na ludzki organizm. Syntetyczne opioidy są jednymi z najskuteczniejszych leków przeciwbólowych dostępnych w medycynie. Działają na te same receptory co naturalne opioidy w organizmie, co tłumaczy ich skuteczność w uśmierzaniu bólu, ale również wyjaśnia, dlaczego mogą prowadzić do uzależnienia. Badania wykazały, że kobiety często słabiej reagują na terapię opartą na syntetycznych opioidach.

– Uzależnienie rozwija się, gdy pierwotna dawka przestaje działać i pacjenci sięgają po coraz większe ilości opioidów. Nasze wyniki sugerują, że kobiety mogą być bardziej narażone na uzależnienie, ponieważ biologicznie są mniej wrażliwe na opioidy i mogą potrzebować większych dawek, aby poczuć ulgę – stwierdził dr Fadel Zeidan, profesor anestezjologii w San Diego Sanford Institute for Empathy and Compassion.

Badania pokazały, że kobiety i mężczyźni potrzebują odrębnych strategii leczenia bólu w zależności od płci. W tym celu potrzebne jest prowadzenie dalszych analiz, szczególnie uwzględniając w nich kobiety.  

Źródło:

1. „Qualitative sex differences in pain processing: emerging evidence of a biased literature” , 21 maj 2020, PubMed 

2. „Self-regulated analgesia in males but not females is mediated by endogenous opioids”, październik 2024, PNAS Nexus.