Epidemiologia bólu w Polsce

Ból to uczucie, które może przybierać różne formy oraz stopnie intensywności. Jest ważnym mechanizmem obronnym organizmu, który sygnalizuje uszkodzenie w ciele, co wymaga uwagi czy konkretnej reakcji. Ból jest głównym problemem zdrowotnym w Europie. Chociaż ból ostry może być uważany za objaw choroby lub uszkodzenia, przewlekły i nawracający ból stanowi odrębny problem zdrowotny, chorobę samą w sobie¹.  

Istnieją różne rodzaje bólu, m.in.: fizyczny, emocjonalny, przewlekły, neuropatyczny, pooperacyjny oraz nowotworowy. Ból fizyczny związany jest z uszkodzeniem lub dyskomfortem w ciele. Może mieć różne źródła, takie jak uraz, infekcja, stan zapalny czy nadmierne napięcie mięśniowe. Ból emocjonalny lub psychiczny związany jest z emocjami oraz wynika z traumy, smutku, stresu, lęku lub innych problemów emocjonalnych. Ból przewlekły utrzymuje się przez dłuższy okres, często przez co najmniej trzy miesiące. W dużym stopniu może mieć wpływ na codzienne funkcjonowanie i jakość życia pacjenta. Ból neuropatyczny to rodzaj bólu, który jest wynikiem uszkodzenia lub dysfunkcji układu nerwowego. Może manifestować się jako mrowienie, drętwienie lub pieczenie. Ból pooperacyjny występuje zazwyczaj po operacji chirurgicznej i jest związany z procesem gojenia się ran, zaś ból nowotworowy związany jest z obecnością nowotworu lub jego leczeniem. 

Leczenie bólu może obejmować różne metody, w zależności od przyczyny i rodzaju bólu. Może to być farmakoterapia, terapia fizyczna, terapia poznawczo-behawioralna, masaże, akupunktura lub interwencje chirurgiczne. Skuteczność leczenia bólu w dużej mierze zależy od dokładnej diagnozy oraz dostosowania odpowiedniego planu leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.  

20 procent ludzi na świecie cierpi z powodu bólu, który przekracza 5 punktów w dziesięciostopniowej skali bólu. Problem ten dramatycznie wzrasta z wiekiem. Wśród osób po 65. roku życia, który Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje za granicę wieku podeszłego, ból zaczyna dotykać prawie 50 proc. populacji.  

Zgodnie z badaniami epidemiologicznymi w Polsce na ból przewlekły cierpi 27 procent dorosłych osób, co według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2021 roku obejmuje populację w liczbie 8,5 mln osób, które funkcjonują na co dzień z bólem przewlekłym, o różnym nasileniu i etiologii. 

Oceny bólu dokonuje się na podstawie badania podmiotowego, numerycznej skali oceny bólu oraz badań pomocniczych obejmujących: ocenę zaburzeń czucia, badania obrazowe, czy badania laboratoryjne. Najczęściej stosuje się skalę numeryczną, skalę wzrokowo-analogową oraz skale słowną, natomiast u dzieci i osób z ograniczonymi funkcjami poznawczymi można stosować skale obrazkowe. 

9 lutego 2023 roku minister zdrowia opublikował rozporządzenie w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych, które określa i wprowadza standardy przy rozpoznawaniu, leczeniu oraz monitorowaniu bólu, niezależnie od jego przyczyny². Dokument nakłada obowiązek postępowania z pacjentem z dolegliwościami bólowymi według określonych zasad.  

Zdaniem ekspertów jest to ważny dokument porządkujący organizację opieki ambulatoryjnej nad pacjentami zmagającymi się z bólem, mogący przyczynić się do podniesienia jakości życia milionów Polaków. Podpisanie dokumentu było efektem współpracy Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, Fundacji Eksperci dla Zdrowia z Ministerstwem Zdrowia.