Odpowiednia terapia kluczem do skutecznego leczenia bólu

Skuteczność leczenia bólu zależy od wielu czynników, w tym rodzaju bólu, jego przyczyny, stanu zdrowia pacjenta oraz zastosowanych metod leczenia. Istnieje wiele różnych podejść do leczenia bólu, w zależności od tego czy mamy do czynienia z bólem przewlekłym, neuropatycznym, pourazowym, nowotworowym, bólem pooperacyjnym czy mięśniowo-szkieletowym.  

Najczęstszą przyczyną przewlekłych dolegliwości bólowych są schorzenia mięśniowo-szkieletowe, m.in. choroba zwyrodnieniowa stawów (34 proc.), bóle krzyża (18 proc.), bóle głowy (15 proc., w tym migrena 7 proc.), urazy (12 proc.) oraz obwodowy i ośrodkowy ból neuropatyczny. 

Skuteczność leczenia bólu może być inna dla różnych pacjentów, a skutki uboczne i ryzyko uzależnienia od leków przeciwbólowych wymagają specjalnego podejścia. Dlatego istotne jest, aby każdy przypadek bólu był oceniany indywidualnie przez lekarza, który może dostosować odpowiednie strategie leczenia. W niektórych przypadkach terapie wielospecjalistyczne i holistyczne, które łączą różne metody leczenia, mogą być najbardziej efektywne w łagodzeniu bólu i poprawianiu jakości życia pacjenta. 

Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób ICD-11, ból przewlekły został uznany za odrębną jednostkę chorobową. Uznaje się, że ból przewlekły to ból, który utrzymuje się po normalnym czasie zdrowienia i tym samym nie ma roli ostrzegawczej, jaką pełni fizjologiczna nocycepcja tj. zmysł odczuwania bólu w stanach ostrych.  

Zazwyczaj ból uznaje się za przewlekły, gdy utrzymuje się lub nawraca przez czas dłuższy niż 3 do 6 miesięcy. Przewlekły ból występuje często, dotyczy około 20% ludzi na całym świecie i jest powodem 15-20% wizyt u lekarza. Bólowi przewlekłemu należy poświęcić więcej uwagi jako globalnemu priorytetowi zdrowotnemu, ponieważ skuteczne leczenie bólu jest prawem człowieka, a zapewnienie takiego leczenia jest zadaniem każdego systemu opieki zdrowotnej1. 

Podstawową metodą leczenia bólu jest farmakoterapia lekami przeciwbólowymi (np. niesteroidowymi leki przeciwzapalnymi, opioidami), które łagodzą ból w zależności od jego nasilenia i przyczyny. Leki przeciwbólowe mogą mieć różne skutki uboczne i ryzyko uzależnienia, szczególnie w przypadku opioidów. Kolejną metodą leczenia bólu są terapie fizyczne, jak fizjoterapia, masaże, chiropraktyka i akupunktura. Mogą one pomóc w łagodzeniu bólu mięśniowo-szkieletowego oraz pourazowego. Ćwiczenia rehabilitacyjne są pomocne w przywracaniu funkcji w przypadku bólu pourazowego. Terapie behawioralne i psychologiczne, takie jak terapia poznawczo-behawioralna i terapia relaksacyjna mogą pomóc w zarządzaniu bólem przewlekłym. Terapie interwencyjne, do których należą blokady nerwów, zastrzyki steroidowe i metody zabiegowe mogą być stosowane w leczeniu bólu, zwłaszcza w przypadku bólu kręgosłupa i innych schorzeń.  

Według statystyk 8 na 10 Polaków odczuwa ból przynajmniej jeden raz w miesiącu, co piąta osoba doświadcza zawsze silnego bólu i podobny odsetek skarży się na bóle łagodne. Z jednej strony, w ramach zjawiska samoleczenia, aż 83% Polaków dobiera dawkę leku odpowiednią dla danego rodzaju i źródła bólu, z drugiej zaś aż 45% z nich sięga natychmiast po warianty leku przeciwbólowego z mocniejszą dawką. 

Rozporządzenie ministra zdrowia z dn. 9 lutego 2023 roku w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych nakłada obowiązek postępowania z pacjentem z dolegliwościami bólowymi według określonych zasad, jak: metody oceny bólu, zasady monitorowania skuteczności leczenia bólu oraz obowiązek prowadzenia postępowania terapeutycznego, który ma łagodzić i leczyć ból. Karta oceny natężenia bólu będzie uwzględniać informacje dotyczące: lokalizacji, charakteru bólu i natężenia bólu, rozpoznania i zaleceń terapeutycznych oraz stosowanych leków przeciwbólowych i ich skuteczności. 

W uzasadnieniu dokumentu czytamy, iż leczenie w ramach poradni leczenia bólu będzie odbywało się w przypadku wyczerpania możliwości diagnostycznych i leczniczych pacjenta z bólem w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej albo w poradniach specjalistycznych w poszczególnych dziedzinach medycyny, w sytuacji trudności w postawieniu właściwego rozpoznania zespołu bólowego, braku lub niewielkiej skuteczności dotychczasowego sposobu leczenia bólu, wskazania do zastosowania inwazyjnych metod leczenia jak również trudności w opanowaniu działań niepożądanych po zastosowanym leczeniu. Poradnie podstawowej opieki zdrowotnej lub poradnie specjalistyczne z poszczególnych dziedzin medycyny prowadzą leczenie bólu stosownie do rodzaju reprezentowanej dziedziny medycyny, w tym leczenie zachowawcze i zabiegowe². 

Powstające poradnie leczenia bólu to specjalistyczne placówki oferujące terapie przeciwbólowe niezależnie od dziedziny medycyny. Często pacjenci są kierowani do nich, gdy efekt terapeutyczny nie jest osiągany w poradniach specjalistycznych.