Ból - główny objaw choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego

Gonartroza to choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych. Powoduje ból podczas najprostszych czynności, takich jak wchodzenie i schodzenie po schodach, chodzenie, wstawanie z niskich pozycji.

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego polega na przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek takich jak: chrząstka stawowa, podchrzęstna warstwa kości, torebka stawowa, płyn stawowy, więzadła oraz mięśnie. Może występować zarówno jednostronnie (gonartroza prawostronna lub gonartroza lewostronna) oraz znacznie częściej, w obu kolanach (gonartroza obustronna).

Zdecydowana większość przypadków choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych jest idiopatyczna, czyli przyczyna nie jest znana. Mogą to być wady wrodzone i czynniki genetyczne. Natomiast gonartroza wtórna (pourazowa) może być wynikiem np. urazów, mikrourazów, chorób zapalnych, interwencji chirurgicznych czy starzenia się organizmu. Rozwojowi choroby sprzyja nadwaga i otyłość, przeciążenia wywołane ciężką oraz intensywną pracą fizyczną, siedzący tryb życia, cukrzyca, nawracające i przewlekłe stany zapalne stawów, niedoczynność tarczycy, przebyte urazy mechaniczne czy mikrouszkodzenia.

To poważny problem zdrowia publicznego ze względu na duży odsetek dotkniętej chorobą populacji. Jest jedną z najczęściej występujących postaci choroby zwyrodnieniowej układu ruchu. Dotyczy zwłaszcza osób starszych. Z szacunków opublikowanych w „The Lancet Rheumatology” wynika, że w 2020 r. około 7–6 proc światowej populacji żyło z ChZS. Ale w wieku od 30 do 60 lat u 35 proc. zdiagnozowano jakąś formę choroby zwyrodnieniowej stawów, przy czym zwyrodnienie stawu kolanowego należy do tych najczęstszych postaci.

Głównym objawem schorzenia jest ból i ograniczenie funkcji stawu kolanowego. Chorzy na gonartrozę mają trudności z chodzeniem, długotrwałym siedzeniem, schylaniem się, a także podnoszeniem ciężarów. Dlatego tak ważna jest prawidłowa diagnoza i leczenie. Początek choroby zazwyczaj nie budzi obaw pacjenta. Pierwsze symptomy, takie jak osłabienie kończyny dolnej i uczucie „osłabienie kolan”, często uznawane są za objawy zmęczenia i przeciążenia. Dolegliwości bólowe najpierw nasilają się podczas ruchu. Natomiast zmniejszają się lub całkowicie ustępują po odpoczynku. Charakterystyczna jest również krótkotrwała sztywność poranna i odczucie „trzeszczenia” w stawie. Gonartroza jest schorzeniem postępującym. W bardziej zaawansowanym stadium ból nasila się i nie ustępuje, ale jest permanentny.

Nie ma leczenia modyfikującego chorobę. Powstałych zmian zwyrodnieniowych nie da się też cofnąć. Powszechnie stosowane są leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Alternatywną są też maści przeciwbólowe. W niektórych przypadkach stosuje się zabiegi chirurgiczne. Rehabilitacja również odgrywa niezwykle istotną rolę w leczeniu i zapobieganiu zmianom zwyrodnieniowym. Skuteczne leczenie opiera się także na zadbaniu o właściwą masę ciała, a więc niedopuszczenie do nadwagi.

1. „Choroba zwyrodnieniowa stawów – wyzwanie reumatologii XXI wieku”, Medycyna po Dyplomie, 04 2022.

2. „The Association Between Gonarthrosis Pain Severity and Radiographic Findings on X-Ray: A Cross-Sectional Stud” , Cureus, luty 2023.

3. „Global, regional, and national burden of osteoarthritis, 1990–2020 and projections to 2050: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2021”, The Lancet Rheumatology, wrzesień 2023.