Dlaczego warto stosować szampon z dwusiarczkiem selenu w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry
dr hab. n. med i n. o zdr. Anna Waśkiel-Burnat
Katedra i Klinika Dermatologiczna, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Łojotokowe zapalenie skóry głowy to nawracająca, przewlekła choroba zapalna. Kluczowe mechanizmy prowadzące do jej rozwoju to: nadmierna produkcja i nieprawidłowy skład łoju, dysbioza mikrobiomu skóry oraz predyspozycja indywidualna. Leczenie łojotokowego zapalenia skóry (ŁZS) zależy od jego nasilenia. Podstawową formą terapii są dermokosmetyki i miejscowe leki o działaniu przeciwgrzybiczym (np. szampony zawierające dwusiarczek selenu).
Patogeneza i podział ŁZS
Łojotokowe zapalenie skóry głowy charakteryzuje się występowaniem zmian rumieniowych pokrytych żółtawą, tłustą łuską. Zmianom często towarzyszy uczucie świądu1,2.
Patogeneza ŁZS jest wieloczynnikowa. Kluczowe mechanizmy prowadzące do rozwoju tej choroby to3:
- nadmierna produkcja i nieprawidłowy skład łoju − zwiększona aktywność gruczołów łojowych prowadzi do nadmiernego wydzielania łoju, a jego nieprawidłowy skład sprzyja rozwojowi drożdżaków z rodzaju Malassezia i stanowi czynnik drażniący skórę
- dysbioza mikrobiomu skóry z nadmiernym rozwojem Malassezia – metabolity tych drożdżaków (np. wolne kwasy tłuszczowe) działają prozapalnie i drażniąco na skórę. Dodatkowo u pacjentów z ŁZS obserwuje się zwiększenie liczebności Staphylococcus epidermidis i zmniejszenie Cutibacterium acnes
- predyspozycja indywidualna − tutaj uwzględniamy dysfunkcję bariery skórno-naskórkowej, nieprawidłową odpowiedź immunologiczną, czynniki genetyczne, środowiskowe i hormonalne.
Do czynników mogących przyczyniać się do nasilenia łojotokowego zapalenia skóry należą4:
- stres emocjonalny
- palenie tytoniu
- alkohol
- dieta (spożycie dużej ilości owoców zmniejsza nasilenie ŁZS, podczas gdy duża liczba produktów z tzw. zachodniej diety, niedobór cynku może powodować nasilenie zmian)
- zanieczyszczenia środowiskowe
- zmiany klimatyczne (duża wilgotność, niska temperatura).
Ze względu na nasilenie zmian łojotokowe zapalenie skóry można podzielić na łagodne, umiarkowane i ciężkie (tab. 1).
Tabela 1. Podział łojotokowego zapalenia skóry ze względu na nasilenie zmian5
| Łagodne | Małe szarawe łuski, bez rumienia lub rumień obejmujący ≤2 cm² powierzchni skóry głowy, sporadycznie świąd, brak uczucia ciepła, brak uczucia pieczenia |
| Umiarkowane | Umiarkowana liczba małych i dużych łusek luźno przylegających do skóry głowy, rumień obejmujący 2-5 cm² powierzchni skóry głowy, często świąd bez wpływu na normalny odpoczynek, łagodne do umiarkowanego uczucie ciepła, łagodne do umiarkowanego uczucie pieczenia, nieliczne łuski na ubraniach |
| Ciężkie | Grube i rozproszone, białóżółte łuski ściśle przylegające do powierzchni skóry głowy, rumień obejmujący ≥5 cm² powierzchni skóry głowy, częsty świąd wpływający na normalny odpoczynek, silne uczucie ciepła, silne uczucie pieczenia, liczne łuski na ubraniach |
Leczenie ŁZS
Według opublikowanego w 2024 r. konsensusu międzynarodowych ekspertów2, leczenie łagodnych postaci łojotokowego zapalenia skóry głowy powinno opierać się na stosowaniu dermokosmetyków lub miejscowych leków przeciwgrzybiczych (szamponów, płynów, żeli). W umiarkowanych formach ŁZS zaleca się łączenie preparatów przeciwgrzybiczych z miejscowymi glikokortykosteroidami (mGKS). Przy braku poprawy można natomiast zastosować doustne leki przeciwgrzybicze z grupy azoli. W przypadku ciężkiego łojotokowego zapalenia skóry głowy doustne leki przeciwgrzybicze i mGKS stanowią leczenie pierwszego wyboru, podczas gdy doustna izotretynoina w niskich dawkach (0,20-0,25 mg/kg/dobę) może być wskazana jako terapia drugiego wyboru. Preparaty o działaniu keratolitycznym oraz szampony dermokosmetyczne do skóry wrażliwej zalecane są jako leczenie adiuwantowe. W terapii podtrzymującej łojotokowego zapalenia skóry zaleca się stosowanie miejscowych preparatów o działaniu przeciwgrzybiczym.
Preparaty miejscowe stosowane w leczeniu ŁZS zostały przedstawione w tabeli 2.
Tabela 2. Preparaty miejscowe stosowane w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry
| Działanie | Substancja czynna |
|---|---|
| Przeciwgrzybicze |
Ketokonazol Cyklopiroks Dwusiarczek selenu Pirokton olaminy |
| Przeciwzapalne |
Propionian klobetazolu Furoinian mometazonu |
| Keratolityczne |
Kwas salicylowy Mocznik Dziegcie |
Korzyści płynące ze stosowania szamponu z dwusiarczkiem selenu w leczeniu ŁZS
Dwusiarczek selenu wpisuje się w patomechanizm powstawania łojotokowego zapalenia skóry. Jego zalety to2,3,6:
- przywracanie prawidłowego mikrobiomu skóry – ma nie tylko działanie przeciwgrzybicze, ale też hamuje wzrost Staphylococcus epidermidis
- przywracanie prawidłowego składu łoju
- odbudowa bariery skórno-naskórkowej
- właściwości keratolityczne.
Szampon z dwusiarczkiem selenu zalecany jest zarówno w leczeniu aktywnych zmian skórnych, jak i w leczeniu podtrzymującym3. Wyniki badań dowodzą, że jest skuteczny u pacjentów z łagodnym, umiarkowanym i ciężkim ŁZS3,6. Stosowanie szamponu z dwusiarczkiem selenu u pacjentów z łojotokowym zapaleniem skóry powoduje ustępowanie zmian zapalnych, złuszczania i łojotoku. Ponadto prowadzi do ustępowania świądu i korzystnie wpływa na jakość życia tych pacjentów3,6. Ostatnie badanie wykazało, że szampon z dwusiarczkiem selenu jest tak samo korzystny w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry jak szampon z ketokonazolem7.
Według najnowszego konsensusu2, w łagodnych postaciach ŁZS szampon z dwusiarczkiem selenu zalecany jest w monoterapii. W umiarkowanych lub ciężkich postaciach choroby powinien być stosowany w terapii skojarzonej2.
W przypadku aktywnych zmian zaleca się stosowanie szamponu z dwusiarczkiem selenu 2-3 razy w tygodniu przez 4 tygodnie6. W terapii podtrzymującej (która trwa najczęściej 6-8 tygodni) stosuje się go najczęściej raz w tygodniu.
Szampon z dwusiarczkiem selenu charakteryzuje się ponadto korzystnymi właściwościami kosmetycznymi i jest dobrze tolerowany przez pacjentów.
Piśmiennictwo
1. Borda LJ, Wikramanayake TC. Seborrheic Dermatitis and Dandruff: A Comprehensive Review. J Clin Investig Dermatol 2015;3(2)
2. Vano-Galvan S, Reygagne P, Melo DF, et al. A comprehensive literature review and an international expert consensus on the management of scalp seborrheic dermatitis in adults. Eur J Dermatol 2024;34(S1):4-16
3. Clavaud C, Michelin C, Pourhamidi S, et al. Selenium disulfide: a key ingredient to rebalance the scalp microbiome and sebum quality in the management of dandruff. Eur J Dermatol 2023;33(S1):5-12
4. Lancar R, Missy P, Dupuy A, et al. Risk Factors for Seborrhoeic Dermatitis Flares: Case-control and Case-crossover Study. Acta Derm Venereol 2020;100(17):adv00292
5. Zhang F, Li Y, Ren W, et al. Establishment of clinical evaluation criteria for scalp seborrheic dermatitis. J Cosmet Dermatol 2023;22(11):3042-6
6. Turcu G, Artenie C, Nowicka D, et al. Selenium Disulfide-based shampoo applied for 4 weeks significantly improves dandruff and seborrheic dermatitis. Eur J Dermatol 2023;33(S1):19-23
7. Barbosa V, Melo DF, Vañó-Galván S, et al. A Comparative Randomized Clinical Study Assessing the Efficacy of a 1% Selenium Disulfide-Based Shampoo versus 2% Ketoconazole Shampoo in Subjects with Moderate to Severe Scalp Seborrheic Dermatitis. Skin Appendage Disord 2024;10(6):497-504
----
Artykuł sponsorowany Vichy Laboratoires
