Limfadenektomia pachowa (axillary lymph node dissection) to operacja wycięcia węzłów chłonnych jamy pachowej. Wykonywana jest najczęściej z powodu raka piersi, ale może być również elementem leczenia innych chorób nowotworowych, np. czerniaka skóry. Na potrzeby niniejszego opracowania autorzy skupią się na omówieniu tego zabiegu jako elementu leczenia raka piersi.

Udoskonalanie metod diagnostycznych, wprowadzenie badań przesiewowych i możliwość wykrywania nowotworu we wczesnych stadiach zaawansowania oraz postępy w leczeniu interdyscyplinarnym, zarówno w zakresie chirurgii, onkologii, jak i radioterapii, spowodowały, że limfadenektomię pachową wykonuje się coraz rzadziej, aczkolwiek nadal jest ważnym elementem postępowania onkologicznego. Pierwszą trudnością operacyjną jest właściwa kwalifikacja pacjenta do tego zabiegu. Pod względem technicznym prawidłowe przeprowadzenie operacji zależy od: doświadczenia chirurga, znajomości anatomii jamy pachowej i potencjalnych wariantów anatomicznych, zaawansowania choroby nowotworowej, przebytego leczenia neoadiuwantowego oraz chorób współistniejących u pacjenta. Celem niniejszego artykułu jest próba przedstawienia tych wszystkich zagadnień.

Anatomia jamy pachowej

Na wstępie warto poświęcić chwilę na omówienie poprawnej nomenklatury anatomicznej^1-7. Niesłusznie pojęcia dołu pachowego oraz jamy pachowej stosowane są równorzędnie. Dół pachowy (fossa axillaris) to zagłębienie skórne znajdujące się między ramieniem a klatką piersiową. Z kolei jama pachowa (cavitas axillaris) jest pojęciem znacznie bardziej złożonym i oznacza przestrzeń w kształcie piramidy, której podstawą jest skóra, tkanka podskórna i powięź pachowa powierzchowna dołu pachowego, a szczyt stanowi miejsce zetknięcia obojczyka, pierwszego żebra oraz górnej krawędzi łopatki. Granice jamy pachowej wyznaczają 4 ściany: przednia, tylna, przyśrodkowa, boczna. Ściany te tworzone są przez następujące struktury anatomiczne (ryc. 1):

• ściana przednia – mięsień piersiowy większy, mięsień piersiowy mniejszy oraz mięsień podobojczykowy
• ściana tylna – mięsień podłopatkowy, mięsień najszerszy grzbietu oraz mięsień obły większy
• ściana przyśrodkowa – ściana klatki piersiowej z mięśniem zębatym przednim
• ściana boczna – koniec bliższy kości ramiennej, mięsień kruczo-ramienny, głowa krótka mięśnia dwugłowego ramienia.