W celu zmniejszenia częstości występowania odleżyn poprzez ich wczesne wykrycie wykorzystuje się również nowoczesne aplikacje opracowane z użyciem konwolucyjnych sieci neuronowych (CNN – convolutional neural networks). Jest to rodzaj sztucznej sieci neuronowej, która wprowadzone dane (tekstowe czy graficzne, przy czym preferowane są obrazy, ponieważ modele mogą obsługiwać macierze 2D) przekształca w deep learning model. Autorzy opracowania podkreślają, że skuteczność modelu CNN w wykrywaniu i klasyfikowaniu odleżyn wynosi 97%, a im więcej obrazów zostanie zebranych i wykorzystanych w CNN, tym większe będzie prawdopodobieństwo trafnej prognozy²⁴.

Metody stosowane w terapii odleżyn

Podczas gojenia się ran zachodzi wiele różnych powiązanych ze sobą zjawisk biologicznych przebiegających w sekwencji czasowej. Obejmują one ściśle regulowane interakcje między komórkami, czynnikami wzrostu, macierzą pozakomórkową oraz różnymi proteazami i ich inhibitorami. Wyróżnia się następujące naturalne fazy gojenia, które nakładają się w czasie: początkową fazę zapalną, fazę proliferacyjną oraz końcową fazę przebudowy i dojrzewania. Skuteczność leczenia rany jest duża pod warunkiem usunięcia możliwej przyczyny jej powstania i wyeliminowania czynników zaburzających proces gojenia^3,15.

Larwoterapia

Larwoterapia jako metoda leczenia ran była wykorzystywana już w XVI wieku. Obecnie wraca do łask z powodu rosnącej wielolekooporności bakterii i obserwowanych reakcji alergicznych na antybiotyki i środki odkażające. Larwy oczyszczają ranę poprzez kilka synergicznych mechanizmów: mechaniczne oczyszczenie rany, pozaustrojowe trawienie martwych tkanek i działanie bakteriobójcze. Wydzielają również czynniki wzrostu, które przyczyniają się do tworzenia tkanki ziarninowej²⁵.

Terapia podciśnieniowa

Terapia podciśnieniowa (NPWT – negative pressure wound therapy) najczęściej jest stosowana na niegojące się głębokie rany odleżynowe pokryte miękką tkanką martwiczą. W wielu randomizowanych badaniach klinicznych potwierdzono zmniejszenie pola powierzchni rany odleżynowej, jej objętości i głębokości, poprawę ziarninowania i zmniejszenie częstości hospitalizacji u pacjentów poddawanych NPWT²⁶.

Elektrostymulacja

Elektrostymulacja przyspiesza gojenie odleżyn i zwiększa szanse na ich wyleczenie. Może być wykorzystywana w leczeniu odleżyn II-IV stopnia, głównie w celu pobudzenia procesów proliferacji i dojrzewania ran. Największe zastosowanie w terapii odleżyn znajduje elektrostymulacja wysokonapięciowa (EWN) prądem impulsowym²⁷.

Nie zaleca się stosowania EWN w przypadku odleżyn pokrytych czarną martwicą oraz wykazujących cechy ostrego zapalenia. Do miejscowych przeciwwskazań do użycia EWN zalicza się również: zapalenie kości, występowanie zmian nowotworowych oraz obecność implantów elektronicznych wspomagających pracę narządów ciała⁹. Najczęściej zgłaszanymi skutkami ubocznymi elektrostymulacji są zaczerwienienie skóry i dyskomfort²⁸.

Edukacja i wydolność opiekuńcza rodziny

Współpraca z rodziną chorego jest niezwykle istotna przed jego wypisem ze szpitala oraz podczas sprawowania opieki domowej. Wnioski płynące z polskich badań są niepokojące – wskazują na pilną potrzebę opracowania i wdrożenia programów edukacyjnych dotyczących profilaktyki przeciwodleżynowej dla rodzin oraz opiekunów osób narażonych na rozwój odleżyn. Przeszkolenie bliskich chorego z podstaw rozwoju odleżyn oraz technik zmiany pozycji ciała, pielęgnowania skóry, zasad właściwego odżywiania i podstaw rehabilitacji ruchowej ułatwi wykonywanie zadań opiekuńczych oraz zapobiegnie popełnianiu błędów. Podstawą zmniejszenia liczby odleżyn w opiece domowej jest uświadomienie rodzinom, że również one ponoszą odpowiedzialność za stan pacjenta. Opiekunowie powinni zrozumieć, że wykonywanie przy chorym czynności związanych z profilaktyką i leczeniem odleżyn należy do ich obowiązków²⁹.

Szczegółowy instruktaż w zakresie higieny rany odleżynowej, kolejności wykonywanych czynności podczas zmiany opatrunku, może przyspieszyć proces gojenia. Działania związane z pielęgnowaniem rany, dbałością o zasady epidemiologiczne, utylizacją zużytych materiałów nierzadko budzą u opiekunów obawy i lęk związane z bezpieczeństwem własnym i chorego. Sytuacji rodziny nie ułatwia zawiłość przepisów regulujących refundację środków pielęgnacyjnych i wyrobów medycznych. Dlatego poza wiedzą z zakresu profilaktyki i leczenia odleżyn oraz ryzyka związanego z ich powstaniem, a także pielęgnacji chorych ich opiekunowie oczekują również informacji na temat uzyskania wsparcia w nagłych i trudnych sytuacjach, możliwości zdalnej (np. telefonicznej/internetowej) konsultacji ze specjalistą oraz wskazania wiarygodnych źródeł wiedzy⁹.

Przygotowanie zespołu terapeutycznego

Rozwój badań klinicznych oraz zastosowanie nowych technologii w diagnostyce i leczeniu ran w naturalny sposób wymuszają potrzebę nieustannego pogłębiania wiedzy i samodoskonalenia. Od pewnego czasu problemem leczenia trudno gojących się ran zajmuje się multidyscyplinarny zespół specjalistów, w którym każdy z członków w zakresie swoich kompetencji w profesjonalny sposób realizuje zadania pielęgnacyjno-lecznicze, zabiegowe, rehabilitacyjne, psychoterapeutyczne, dietetyczne czy protetyczne.

W wielu polskich badaniach wykazano zróżnicowany poziom wiedzy pielęgniarek na temat leczenia ran. O ile w badaniach realizowanych wśród studentów czas trwania nauki miał wpływ na pogłębienie wiedzy³⁰, o tyle w grupach pracujących pielęgniarek wydawałoby się tak ważne zmienne, jak: staż pracy, miejsce zatrudnienia, ukończone kursy specjalistyczne, nie miały znaczenia w różnicowaniu wyników^31-33. Istnieje potrzeba wdrożenia programów szkoleniowych w celu uzupełnienia niewystarczającej wiedzy pielęgniarek, a tym samym poprawy praktyk klinicznych w zakresie leczenia odleżyn³⁴.

Podsumowanie

Mimo że leczenie odleżyn i innych trudno gojących się ran wymaga zaawansowanej wiedzy klinicznej i doświadczenia, to ze względu na duże ryzyko rozwoju odleżyn u chorych przebywających w różnych placówkach opieki medycznej zachęcanie personelu medycznego do uzupełniania specjalistycznej wiedzy w zakresie profilaktyki i leczenia odleżyn jest konieczne, a jego skuteczność zapewni wymierne korzyści w postaci redukcji liczby nowo powstałych odleżyn.