Dążymy do celu
Pokrzywka: od teorii do praktyki
Prof. dr hab. med. Magdalena Czarnecka-Operacz
Prof. dr hab. med. Magdalena Czarnecka-Operacz
Pokrzywka jest relatywnie często rozpoznawaną dermatozą praktycznie na całym świecie. Ostatnie rekomendacje dotyczące definicji, procedur diagnostycznych oraz leczenia przewlekłej pokrzywki spontanicznej (o znanej lub nieznanej przyczynie), jak również pokrzywki wywołanej były dyskutowane pod koniec 2016 roku w Berlinie. Opracowany konsensus niebawem ukaże się w druku. Wydaje się, że dotychczas zbyt mało uwagi poświęcano pokrzywce wywołanej, która być może jest zdecydowanie bardziej problematyczna, niż wcześniej uznawano. Kolejnym trudnym tematem jest pokrzywka objawowa, która może czasem towarzyszyć poważnym schorzeniom ogólnym, w tym również neoplastycznym lub autozapalnym (czasem nawet nieokreślonym). Dlatego też leczenie pokrzywki pozostaje dla nas wielkim wyzwaniem mimo coraz lepszego zrozumienia tej jednostki chorobowej. Zawsze musimy zachować szczególną ostrożność i pamiętać, że nawet wytyczne opracowane przez największe autorytety w tej dziedzinie mogą nie wystarczyć nam w praktyce klinicznej w aspekcie leczenia chorego na pokrzywkę.
Przewlekła pokrzywka spontaniczna (ang. chronic spontaneous urticaria – CSU) charakteryzuje się spontanicznymi wysiewami bąbli pokrzywkowych, utrzymującymi się ponad 6 tygodni, którym towarzyszą świąd skóry i niejednokrotnie kliniczne objawy obrzęku naczynioruchowego.[1] Pierwsze opisy pochodzą z Chin, z X wieku p.n.e.[2] Od tego czasu nastąpił ogromny postęp wiedzy w dziedzinie immunologii molekularnej, klinicznej, alergologii i dermatologii. Dysponujemy lepszymi systemami diagnostycznymi oraz opcjami terapeutycznymi. Jednak nadal w wielu przypadkach nie możemy w skuteczny sposób pomóc choremu.[3]
Pokrzywka przewlekła wywołana
Wydaje się, że dotychczas zbyt mało uwagi poświęcano tej odmianie pokrzywki przewlekłej, a jest ona niezmiernie skomplikowana i zróżnicowana.
Jej miejsce w klasyfikacji pokrzywki przewlekłej przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Klasyfikacja pokrzywki przewlekłej.
Diagnostyka pokrzywki
Badania diagnostyczne w przypadku ostrej pokrzywki (do 6 tygodni od pierwszego epizodu wysiewu bąbli pokrzywkowych) nie są konieczne, gdyż przy dobrze zebranym, szczegółowym wywiadzie zazwyczaj jesteśmy w stanie określić przyczynę choroby.[1] Klasycznym problemem, z jakim możemy się spotkać, jest ostra pokrzywka w przebiegu schorzenia gorączkowego.[2] W takim przypadku konieczna jest diagnostyka i określenie ewentualnej choroby podstawowej.
Natomiast pokrzywka przewlekła wymaga wykonania badań diagnostycznych, które należy zaplanować indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od:
- przebiegu choroby,
- częstości epizodów,
- obecności lub braku objawów obrzęku naczynioruchowego,
- sytuacji, w których pojawiają się objawy kliniczne.
Przykładowo w przypadku anafilaksji indukowanej wysiłkiem objawy kliniczne pojawiają się tylko po spożyciu określonego pokarmu i następnie po wysiłku fizycznym.
Czasami jesteśmy w stanie określić przyczynę pokrzywki przewlekłej spontanicznej:
- autoimmunologiczna,
- infekcyjna (np. Helicobacter pylori, infestacje pasożytnicze).
Wówczas postępowanie terapeutyczne jest łatwiejsze. Natomiast w niektórych przypadkach możemy określić jedynie czynniki wywołujące/prowokujące objawy kliniczne, takie jak:
- temperatura,
- wibracja,
- ucisk,
- ultrafiolet,
- inne.
W takim przypadku unikanie czynników prowokujących oczywiście zmniejszy częstotliwość epizodów pokrzywkowych, ale nie opanuje ich w sposób całkowity.
Należy pamiętać, że przewlekła pokrzywka spontaniczna zarówno o określonej, jak i nieokreślonej przyczynie może współistnieć z pokrzywką wywołaną.
Najtrudniejsza z klinicznego i psychologicznego punktu widzenia jest przewlekła pokrzywka spontaniczna o nieokreślonej przyczynie, w przypadku której pozostaje leczenie objawowe.