Dążymy do celu
Leczenie blizn oparte na dowodach naukowych – praktyczny przewodnik terapii
Dr n. med. Maciej Pastuszczak1
Lek. Iga Jelonek2
Właściwe postępowanie profilaktyczne i lecznicze w przypadku blizn jest wyzwaniem dla praktykującego dermatologa. W większości przypadków lekarze opierają swoje działania na doświadczeniu własnym albo ośrodka, w którym pracują. Nierzadko też, w związku z ograniczeniami sprzętowymi i zaopatrzeniem w leki, wybieramy metody najłatwiej dostępne, co nie znaczy, że najbardziej skuteczne.
Ostatnio pojawiło się kilka dobrze zaprojektowanych, prospektywnych i randomizowanych badań oceniających skuteczność różnych metod stosowanych w zapobieganiu powstawania blizn i ich leczeniu. W artykule przedstawiamy obecny stan wiedzy oparty na wynikach najnowszych badań naukowych na temat patogenezy blizn, ich kwalifikacji oraz metod profilaktycznych i leczniczych.
W praktyce klinicznej blizny najczęściej klasyfikuje się jako zanikowe i przerostowe. Te pierwsze spotyka się najczęściej jako zejście zmian zapalnych w trądziku pospolitym. Z kolei blizny związane z przerostem (tj. przerostowe lub keloidy) są zwykle skutkiem urazu, zabiegu chirurgicznego, ale mogą także być wynikiem ustępowania trądziku, szczególnie gdy był on zlokalizowany na dekolcie lub plecach. W tabeli 1 przedstawiono różnice charakteryzujące blizny przerostowe (przerosłe) i bliznowce (keloidy).[1]
Często w pierwszym okresie po zabiegu nie sposób ocenić, czy formująca się blizna będzie miała charakter wyłącznie blizny przerostowej, czy keloidu. Stąd niezmiernie istotne wydaje się podjęcie skutecznych działań profilaktycznych.
Do badań naukowych, ale także do oceny skuteczności podjętych działań leczniczych wykorzystuje się skalę Vancouver (ang. Vancouver scar scale, VSS) i skalę oceny blizn przez pacjenta i obserwatora (ang. patients and observer scar assessment scale, POSAS).
W obu ocenie podlega:
- stopień unaczynienia blizny,
- nasilenie hiperpigmentacji,
- elastyczność,
- wysokość blizny.
Skale umożliwiają także oszacowanie nasilenia objawów subiektywnych takich jak:
- świąd,
- pieczenie,
- uczucie ściągnięcia.[2]
W codziennej praktyce klinicznej zastosowanie wyżej wymienionych skal jest ograniczone czasem, który może być przeznaczony na wizytę lekarską. Zdecydowanie częściej wykorzystuje się dokumentację fotograficzną.
Zapobieganie powstawaniu blizn
Uważa się, że najważniejszym czynnikiem prewencyjnym powstawania blizn po urazach i zabiegach chirurgicznych jest właściwa technika zabiegu i odpowiednia pielęgnacja rany. Na rycinie 1 zaprezentowano schemat postępowania zapobiegającego powstawani...
