Niebezpodstawne, a raczej wynikające z ogromnej wiedzy medycznej, było stwierdzenie głoszone już w starożytności, że dermatologia jest matką medycyny („Dermatologia mater medicinae est”). Oczywiście dzisiaj, w dobie niezwykłego postępu, rozwoju biologii molekularnej, wprowadzania nowych technik diagnostycznych można z tym stwierdzeniem dyskutować. Bezsprzecznie jednak znajomość wielu zmian skórnych może ułatwić diagnostykę chorób ogólnych, w tym nowotworów, i przyspieszyć ustalenie właściwego rozpoznania.

Przytoczone w pierwszym zdaniu twierdzenie wynikało przede wszystkim z wyjątkowo wnikliwego badania fizykalnego oraz dostrzegania objawów ogólnych, a także skórnych związanych z innymi chorobami.

Choroby skóry a schorzenia ogólnoustrojowe

Zwykle w tego rodzaju artykułach lub rozdziałach zamieszczanych w podręcznikach wymienia się choroby danego układu (narządu), a następnie opisuje konkretne dermatozy często towarzyszące tym schorzeniom. Zapewne tego rodzaju przedstawienie problemu może być przydatne przede wszystkim lekarzom medycyny rodzinnej lub specjalistom z danej dziedziny. Dermatolog powinien jednak łączyć konkretną dermatozę lub objawy skórne z chorobą układową. Bardzo często musimy poszukiwać związków i wzajemnych zależności, ponieważ choroba ogólnoustrojowa może leżeć u podstaw zmian skórnych. Warto więc zwrócić uwagę na jednostki dermatologiczne, które mogą być markerami różnych chorób układowych.

Rumień guzowaty

Przykładem takich zależności jest m.in. rumień guzowaty (ryc. 1), który charakteryzuje się wysiewem tkliwych guzów barwy czerwonosinej na przednich powierzchniach podudzi, rzadziej na przedramionach i udach. Zmiany skórne są bolesne. Utrzymują się od 3 do 6 tygodni, zazwyczaj towarzyszy im podwyższona temperatura ciała. Mimo że wykwity to bolesne guzy, ustępują bez pozostawienia blizn. Patogeneza rumienia guzowatego pozostaje niejasna, jednak przyjmuje się, że wysiew bolesnych guzów jest swego rodzaju odpowiedzią alergiczną na wykrywane w połowie przypadków czynniki przyczynowe.

W wywiadzie warto zapytać pacjenta o podróże zagraniczne, biegunki i objawy jelitowe, zapalenie gardła, kontakty z osobami cierpiącymi na choroby zakaźne, stosowane leki, np. sulfonamidy, leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a u kobiet – o stos...