Wyprysk to niejednorodna grupa chorób, która mimo znacznego podobieństwa klinicznego różni się pod względem przyczyn występowania, przebiegu oraz schematu leczenia. W celach diagnostycznych wykonuje się badanie histopatologiczne, ponieważ uzyskany obraz może być różnicujący dla poszczególnych typów wyprysku.

Wyprysk obejmuje zarówno naskórek, jak i skórę właściwą (głównie warstwę brodawkowatą, rzadko siateczkowatą). Należy do gąbczastych zapaleń skóry (spongiotic dermatitis), ponieważ charakteryzuje go obrzęk gąbczasty naskórka związany z gromadzeniem odczynu zapalnego wokół keratynocytów i rozluźnienie połączeń między keratynocytami, aż do utworzenia spongiotycznych śródnaskórkowych pęcherzyków (ryc. 1).

• W warstwie rogowej naskórka widoczne są ogniskowa parakeratoza oraz keratyna układająca się w blaszki lub zbite warstwy. W najbardziej powierzchownej warstwie naskórka można dostrzec mikropęcherzyki wypełnione treścią surowiczą. Ze względu na różnorodność zmian histologicznych obraz warstwy rogowej jest opisywany jako zmienny.
• Warstwa ziarnista jest obecna, ale może być poprzerywana, w odróżnieniu od leżącej głębiej warstwy kolczystej, która jest nierównomiernie pogrubiała (akantotyczna).
• Wnikające w naskórek limfocyty powodują nieszczelność poprzez zaburzenie ciągłości mostków międzykomórkowych (desmosomów), co prowadzi do tworzenia pęcherzyków gąbczastych w kolczystej warstwie naskórka.
• Warstwa brodawkowata skóry właściwej zawiera szerokie brodawki skórne, z odczynem zapalnym wokół naczyń krwionośnych z komórek jednojądrowych, którym mogą towarzyszyć eozynofile. Obecność eozynofilów przemawia na korzyść wyprysku atopowego lub alergicznego kontaktowego (ryc. 2).

• W warstwie siateczkowatej może być obecny odczyn zapalny z limfocytów, monocytów i w bardziej przewlekłej formie – z histiocytów.