Łojotokowe zapalenie skóry (dermatitis seborrhoica, ŁZS) jest chorobą zapalną owłosionej skóry głowy, twarzy (typ ciemieniuchy) oraz okolic fałdów skórnych (typ wyprzeniowy), która pojawia się w 3-5 tygodniu życia i może trwać do 4 m.ż.

Wydzielanie łoju obserwuje się już w życiu płodowym. Łój jest składową mazi płodowej, która stanowi tarczę obronną noworodka w zakresie mechanicznym (ułatwia poród drogami naturalnymi) oraz immunologicznym (czynniki obrony komórkowej). Ilość wydzielanego łoju waha się w zależności od wieku. Jest ona duża u noworodków/najmłodszych niemowląt, toteż są one natłuszczone w sposób fizjologiczny. Znaczna część gruczołów łojowych zależnych od androgenów ciążowych matki zanika w pierwszych 2-3 miesiącach życia dziecka.

Mówiąc o wydzielaniu łoju, należy wspomnieć o jednostce włosowo-łojowej. Najwięcej łoju wydzielają gruczoły związane z włosami sztywnymi, a więc w obrębie owłosionej skóry głowy, łuków brwiowych, u podstawy rzęs oraz w obszarach, w których pojawi się owłosienie w okresie pokwitania (pod pachami i w okolicy anogenitalnej). Wydzielanie łoju zachodzi również w obrębie całego ciała, tam, gdzie znajdują się włosy meszkowe. Wyjątkiem są powierzchnie dłoniowe rąk i podeszwowe stóp (tu brak jest gruczołów łojowych).

W łojotokowym zapaleniu skóry typowe są zmiany, które mogą kojarzyć się ze znanymi choćby z kuchni tłuszczami (np. oliwą, która jest tłusta i żółtawa). To właśnie takich nawarstwień będziemy szukać na rumieniowym, zapalnie zmienionym podłożu (ponieważ jedną z klinicznych cech zapalenia jest zaczerwienienie, stwierdza się także wzmożone ucieplenie, obrzęk, ból/świąd). Jeśli chodzi o świąd, powszechnie kojarzy się on z drapaniem, przeczosami, nadżerkami i strupami. W przypadku łojotokowego zapalenia skóry wieku niemowlęcego jest jednak inaczej. Należy pamiętać, że niemowlę jest w stanie podrapać się w sposób celowy dopiero wtedy, gdy może przekroczyć linię pośrodkową ciała. Następuje to najwcześniej dopiero ok. 5-6 m.ż., czyli gdy dojrzeje odpowiednio układ nerwowy, a wraz z nim układ mięśniowy. Wcześniej, a więc w okresie noworodkowo-wczesnoniemowlęcym, świąd będzie objawiał się poprzez drażliwość, zaburzenia snu, niechęć do jedzenia oraz pocieranie plecami o przewijak.

Etiopatogeneza

Etiopatogeneza choroby nie jest do końca wyjaśniona. Uważa się, że przyczyną wzmożonej aktywności gruczołów łojowych są: