Półpasiec (herpes zoster, shingles) jest chorobą wirusową przebiegającą jako reaktywacja latentnego zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca (VZV – varicella-zoster virus). Do zakażenia pierwotnego pod postacią ospy wietrznej (wiatrówki) dochodzi najczęściej w dzieciństwie i młodości. VZV pozostaje utajony w komórkach zwojowych rdzenia i zwojach nerwów czaszkowych, a w przypadku czynników sprzyjających, takich jak obniżenie odporności, ulega reaktywacji pod postacią objawowego półpaśca.

Chorzy na półpasiec mogą przenosić wirusa ospy wietrznej i półpaśca, wywołując objawową ospę wietrzną po kontaktach z osobami, które nigdy nie miały ospy wietrznej ani nie przeszły szczepienia przeciwko tej chorobie. VZV rozprzestrzenia się poprzez bezpośredni kontakt z aktywnymi zmianami skórnymi (pęcherzykami) lub drogą kropelkową; jednakże ryzyko zakażenia jest niskie. Pacjent jest uważany za niezakaźnego po pojawieniu się strupów¹.

Nawracający półpasiec występuje w 1-6% przypadków (dotyczy to drugiego epizodu, ponieważ ≥3 nawrotów zdarza się bardzo rzadko)². Półpasiec obejmujący więcej niż 1 dermatom lub nawrotowy jest wskazaniem do diagnostyki w kierunku zakażenia HIV/AIDS (kategoria kliniczna B zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności wg Centers for Disease Control and Prevention). Chociaż półpasiec rozwija się częściej u osób z obniżoną odpornością, to sam epizod jego wystąpienia nie powinien skłaniać do poszukiwania utajonej choroby nowotworowej u poza tym zdrowej osoby³. Należy jednak przeprowadzić uszczegółowiony wywiad, staranne badanie fizykalne oraz wykonać niezbędne badania dodatkowe.

Objawy półpaśca

• Bóle poprzedzające pojawienie się zmian skórnych o kilka dni (nawet u 75% pacjentów) – w obrębie dermatomu, w zakresie jednej połowy ciała; bóle kłujące, piekące, pulsujące, stałe lub okresowe; parestezje, świąd, mrowienie; podobne dolegliwości mogą towarzyszyć aktywnym zmianom skórnym; bóle te należy odróżnić od neuralgii poherpetycznej; ból prodromalny może być początkowo błędnie interpretowany jako choroba niedokrwienna serca, kamica nerkowa, kamica żółciowa, bóle korzeniowe lub zapalenie wyrostka robaczkowego.
• Zmiany skórne: początkowo zmiany rumieniowo-plamiste, następnie skupiska grudek przekształcające się w pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym, później zaś krosty, które ulegają pęknięciu i w kolejnych dniach powodują powstanie nadżerek, owrzodzeń oraz zmian pokrytych strupami; po wykwitach skórnych mogą pozostać przebarwienia, blizny; osutka może wystąpić także w obrębie błon śluzowych (ryc. 1); zmiany skórne pojawiają się w obrębie gałęzi nerwów czuciowych i dermatomu oraz jednej połowy ciała lub okolicy unerwionej przez nerwy czaszkowe, najczęściej w obrębie tułowia (ryc. 2, 3), głowy (ryc. 4), rzadziej kończyn.
• Objawy towarzyszące to: stan podgorączkowy/gorączka, złe samopoczucie, osłabienie, zmęczenie, ból głowy.