Temat numeru
Powikłania okulistyczne w cukrzycy – na co lekarz POZ powinien zwrócić uwagę?
prof. dr hab. n. med. Jerzy Mackiewicz
lek. Katarzyna Wrona
- Współpraca między pacjentem, lekarzem POZ i lekarzem okulistą jako nieodzowny element procesu diagnostyczno-terapeutycznego w przypadku pacjenta z cukrzycą
- Czynniki ryzyka rozwoju oraz obraz kliniczny retinopatii cukrzycowej
- Jak powinna wyglądać opieka nad pacjentem: wizyty okulistyczne, profilaktyka i leczenie retinopatii cukrzycowej
Wprowadzenie
Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, której globalne występowanie na szeroką skalę upoważnia do nazywania jej chorobą cywilizacyjną. W związku z nieustającym wzrostem zachorowań cukrzyca należy do najbardziej naglących problemów zdrowia publicznego. Ma znaczący wpływ na długość, a przede wszystkim jakość życia poszczególnych osób oraz całych rodzin. Mimo to co druga osoba z cukrzycą nie jest świadoma swojej choroby. Stanowi to poważne wyzwanie dla współczesnej medycyny, gdyż terminowa kontrola jest nieodzowna, aby skutecznie leczyć cukrzycę i unikać jej groźnych powikłań, do których zalicza się cukrzycowa choroba oczu. Nie ulega zatem wątpliwości, że znajomość okulistycznych konsekwencji choroby jest kluczowa w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), z którym pacjent dotknięty cukrzycą ma najczęstszy kontakt.
Epidemiologia retinopatii cukrzycowej
Retinopatia cukrzycowa, będąca powszechnym powikłaniem w przebiegu cukrzycy typu 1 i 2, jest oczną manifestacją uszkodzenia organów związanego z wysoką glikemią. Uważa się ją za wiodącą przyczynę ślepoty w grupie dorosłych w wieku produkcyjnym na całym świecie. Aż 34,6% osób chorujących na cukrzycę na świecie ma retinopatię cukrzycową (ok. 93 mln), a 10,2% (28 mln) jest dotkniętych retinopatią grożącą ślepotą1,2. Od 90% do 95% wszystkich pacjentów z cukrzycą choruje na cukrzycę typu 23. Z uwagi na tak dużą dysproporcję osoby z cukrzycą typu 2 stanowią większość pacjentów obciążonych retinopatią, jednak co do zasady cukrzyca typu 1 wiąże się z częstszymi i cięższymi powikłaniami ocznymi4,5.
Obraz kliniczny i klasyfikacja choroby
Retinopatia cukrzycowa polega na mikroangiopatii, która w zależności od przebiegu choroby może prowadzić do niewielkich zmian lub nawet całkowitej utraty widzenia. W jej przebiegu obserwuje się zarówno zamknięcie naczyń, jak i przeciek, będące skutkami hiperglikemii. Zmniejszony przepływ przez degenerowane kapilary, deformacja erytrocytów, wzmożona lepkość płytek krwi, a także ich zwiększona agregacja przyczyniają się do powstania patologicznych zmian siatkówkowych. Dochodzi do zamknięcia drobnych naczyń, w wyniku czego tworzą się obszary niedotlenionej siatkówki, a to prowadzi do neowaskularyzacji na skutek wydzielania naczyniowego czynnika wzrostu. Na powierzchni tarczy nerwu wzrokowego, na tęczówce oraz w kącie przesączania również mogą się pojawić naczynia patologiczne.
