Krztusiec (koklusz) nazywany jest chorobą ponownie się pojawiającą (re-emerging disease). Zachorowania występują głównie wśród nastolatków i dorosłych oraz nieuodpornionych noworodków i niemowląt, dla których starsze grupy wiekowe stanowią najczęstsze źródło zakażenia. Strategie szczepień przeciw krztuścowi obejmują: uniwersalne szczepienia niemowląt, dzieci oraz nastolatków, szczepienia przypominające co 10 lat u dorosłych, strategię kokonową oraz szczepienia kobiet w ciąży. Podawanie ciężarnym szczepionki Tdpa w 27-36 tygodniu ciąży uznawane jest za bezpieczną i najskuteczniejszą metodę zapobiegania zachorowaniom na krztusiec u najmłodszych dzieci, które ze względu na ograniczenia wiekowe nie mogą być zaszczepione, otrzymały niewystarczającą liczbę dawek szczepionki do pełnej ochrony bądź szczepienia w ich przypadku są odraczane lub opóźniane.

Epidemiologia krztuśca

Mimo pojawienia się na całym świecie skutecznych programów szczepień krztusiec pozostaje istotną przyczyną zachorowalności i śmiertelności wśród niemowląt. World Health Organization (WHO) szacuje, że każdego roku na krztusiec choruje około 50 mln ludzi, z czego 300 000 umiera¹. W ciągu ostatnich 30 lat odnotowano zwiększoną liczbę zachorowań w krajach rozwiniętych, również w Polsce^1,2, gdzie raportowanych jest 2000-7000 przypadków rocznie. Dane te mogą być jednak niedoszacowane nawet o 300%, co wynika z rzadkiego wykonywania badań diagnostycznych^2,3. Istnieje wiele czynników wpływających na nawrót choroby, w tym: niedostateczna diagnoza nietypowych lub subklinicznych przypadków krztuśca (głównie wśród młodzieży i dorosłych), częstsze niż wcześniej (choć nadal zbyt rzadkie w warunkach polskich) stosowanie w diagnostyce testów opartych na reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR – polymerase chain reaction), możliwe zmiany w strukturze Bordetella pertussis (obecność tzw. escape mutants). Ważnym czynnikiem mającym istotne znaczenie dla aktualnej sytuacji epidemiologicznej krztuśca, również w Polsce, jest wygasanie odporności po szczepieniach wykonywanych w wieku dziecięcym, która utrzymuje się 5-10 lat^4,5. U dorosłych krztusiec objawia się uporczywym kaszlem, głównie nocnym, trwającym do 3 miesięcy. Jest więc przede wszystkim chorobą uciążliwą, niekorzystnie wpływającą na jakość życia. Powikłania u dorosłych (najczęstsze to: nadkażenia bakteryjne [zapalenie płuc], nietrzymanie moczu i zaburzenia koncentracji) są możliwe, ale występują rzadko i w większości przypadków nie zagrażają życiu. Dla noworodków i niemowląt krztusiec jest chorobą niebezpieczną. W tej grupie wiekowej powikłania (np. zapalenie płuc, bezdechy, ostra niewydolność oddechowa, drgawki, encefalopatia krztuścowa) występują częściej, a śmiertelność wynosi 4%¹. Podczas epidemii w 2010 roku w Kalifornii zapadalność na krztusiec wśród niemowląt w wieku poniżej 6 miesięcy życia wynosiła 435 przypadków na 100 000 żywych urodzeń, zanotowano 10 zgonów, a 90% pacjentów było zbyt młodych, aby otrzymać szczepienie przeciw tej chorobie (szczepionkę TDPa) w 2 miesiącu życia⁶.