Onkologia
Kolonoskopia jako badanie przesiewowe raka jelita grubego
lek. Emilia Dziuba
dr hab. n. med. Rafał Wiesław Stec
- Funkcjonowanie Programu Badań Przesiewowych wczesnego wykrywania raka jelita grubego w Polsce
- Metody stosowane w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego (kolonoskopia, FIT, FOBT, sigmoidoskopia)
- Sposoby oceny jakości wykonania badania kolonoskopowego
Zachorowalność i liczba zgonów z powodu raka jelita grubego w Polsce stanowią narastający problem zdrowotny. Od 2000 r. istnieje Program Badań Przesiewowych (PBP) wczesnego wykrywania raka jelita grubego, w ramach którego od ośmiu lat wysyłane są zaproszenia na badanie kolonoskopowe do osób w wieku 55-64 lat. Kolonoskopia, w porównaniu z innymi dostępnymi badaniami przesiewowymi, charakteryzuje się największą czułością w wykrywaniu raka jelita grubego i zaawansowanych gruczolaków. Stanowi jedyną metodę umożliwiającą obejrzenie całego jelita, a ponadto jest techniką nie tylko o charakterze diagnostycznym, lecz także terapeutycznym.
Epidemiologia
Rak jelita grubego (ICD-10: C18-21) jest jednym z najczęściej występujących nowotworów w Polsce. W 2017 r. odnotowano 18 309 przypadków zachorowań. W grupie tej było 10 178 mężczyzn i 8131 kobiet. Nowotwór jelita grubego zajmował trzecie miejsce pod względem częstości zachorowań na nowotwory wśród mężczyzn oraz czwarte wśród kobiet1. Najwięcej zachorowań odnotowuje się u osób po 50 r.ż. (94%), przy czym 75% u obu płci przypada na populację po 60 r.ż. Do początku XXI w. zachorowalność na nowotwory jelita grubego u mężczyzn charakteryzowała się szybkim tempem wzrostu, który uległ znacznemu spowolnieniu w ostatniej dekadzie. W populacji kobiet szybki wzrost zachorowalności był obserwowany do połowy lat 90. XX w., od tego czasu tempo wzrostu wyhamowało2. W 2017 r. rak jelita grubego stanowił drugą przyczynę zgonów na nowotwory złośliwe wśród mężczyzn (12,6%) oraz trzecią wśród kobiet (11,9%). Najwięcej zgonów odnotowano w populacji osób po 60 r.ż1. Od lat 80. XX w. obserwuje się wzrost śmiertelności z powodu raka jelita grubego w Polsce. Według szacunków do 2030 r. liczba zgonów wzrośnie do prawie 14 4003. W latach 2010-14 odsetek 5-letnich przeżyć wynosił 52,9% dla raka okrężnicy (C18-19) oraz 48,4% dla raka odbytnicy (C20); dla porównania w Finlandii odsetek ten wyniósł odpowiednio 64,9% oraz 64,4%1.
Etiopatogeneza
Nowotwór jelita grubego powstaje w wyniku wieloetapowego procesu, trwającego od kilku do nawet 10 lat. W większości przypadków rozwija się z polipów gruczolakowatych, z których największe ryzyko stanowią polipy kosmkowe zawierające w 40% ognisko n...
