Neurologia
Pacjent ze wzmożonym ciśnieniem śródczaszkowym – diagnostyka i postępowanie
dr n. med. Karol Wiśniewski
dr n. med. Krzysztof Tybor
- Niewyrównany przyrost objętości mózgowia, krwi mózgowej i płynu mózgowo-rdzeniowego jako możliwe przyczyny wzrostu ciśnienia śródczaszkowego (ICP)
- Zasadność monitorowania ciśnienia śródczaszkowego
- Metody leczenia podwyższonego ICP w zależności od przyczyny (nadmiar objętości płynu mózgowo-rdzeniowego, krwi lub mózgu, obecność masy patologicznej)
Wiadomości podstawowe
Ciśnienie śródczaszkowe (ICP – intracranial pressure) jest definiowane jako ciśnienie wywierane na igłę wprowadzoną do przestrzeni zawierającej płyn mózgowo-rdzeniowy. Zależy ono od kilku czynników występujących w każdym układzie hydrodynamicznym: wewnętrznej (wewnątrzczaszkowej) objętości płynu, elastyczności układu, ciśnienia atmosferycznego oraz orientacji układu (w tym wypadku osi czaszkowo-kręgosłupowej) względem wektora siły grawitacji.
Ciśnienie (P) definiuje się jako siłę (F) działającą na jednostkę powierzchni (A). Jednostką ciśnienia stosowaną na co dzień w praktyce lekarskiej jest milimetr słupa wody (mmH2O) i milimetr słupa rtęci (mmHg).
Kolumna płynu wywiera ciśnienie na podstawę proporcjonalnie do wysokości kolumny (h), gęstości płynu (ρ) i przyśpieszenia grawitacyjnego (g). Ponieważ iloczyn ρ × g jest wartością stałą, ciśnienie zmienia się wraz z wysokością słupa cieczy.
Dzielenie ciśnienia w milimetrach słupa wody przez 13,6 daje równoważne ciśnienie w milimetrach słupa rtęci; ta stała oparta jest na stosunku gęstości wody do gęstości rtęci.
Jednostką ciśnienia w układzie SI jest paskal (Pa) odpowiadający ciśnieniu wywieranemu przez siłę 1 niutona (N) na powierzchnię 1 metra kwadratowego. W praktyce stosuje się jednostkę pochodną 1 kilopaskal (kPa) = 1000 Pa = 7,5 mmHg = 102 mmH2O.
W rzeczywistości na ICP wpływają trzy różne ciśnienia: atmosferyczne, hydrostatyczne i napełniania. Ciśnienie atmosferyczne oddziałuje na bezwzględne ICP przez zewnątrzczaszkowe naczynia krwionośne, a zatem bezwzględne ICP zmienia się wraz z wysokością. Należy jednak pamiętać, że do oceny ICP stosujemy pomiar manometryczny, który informuje, o ile bezwzględne ciśnienie śródczaszkowe przewyższa ciśnienie atmosferyczne. Dlatego też w praktyce składnik ciśnienia atmosferycznego jest ignorowany1.
Tak jak to jest w przypadku każdego słupa płynu znajdującego się w polu grawitacyjnym, płyn mózgowo-rdzeniowy (CSF – cerebrospinal fluid) umiejscowiony w czaszce i kanale kręgowym ma ciśnienie hydrostatyczne. Zależy ono od ciężaru słupa CSF położonego nad danym punktem – im wyższy słup, tym większy jego ciężar i tym większe ciśnienie hydrostatyczne. W związku z tym ciśnienie CSF w zbiorniku lędźwiowym jest większe u pacjenta w pozycji siedzącej niż w pozycji leżącej na boku2.
