Choć nie daje wyraźnych objawów, rozwija się latami i może prowadzić do zawału, udaru, cukrzycy typu 2 i przedwczesnej śmierci. Zespół metaboliczny to współczesna epidemia cywilizacyjna, która dotyka już co trzeciego dorosłego Polaka.
Czym właściwie jest zespół metaboliczny?
Zespół metaboliczny to zbiór wzajemnie powiązanych zaburzeń metabolicznych. Najczęściej diagnozuje się go, gdy u pacjenta występują co najmniej trzy z poniższych czynników:
- otyłość brzuszna (obwód talii > 94 cm u mężczyzn i > 80 cm u kobiet),
- nadciśnienie tętnicze (>130/85 mmHg lub stosowanie leków na nadciśnienie),
- podwyższony poziom glukozy na czczo (>100 mg/dl lub stosowanie leków przeciwcukrzycowych),
- niski poziom HDL (tzw. „dobrego” cholesterolu) (<40 mg/dl u mężczyzn, <50 mg/dl u kobiet),
- podwyższony poziom trójglicerydów (>150 mg/dl).
Dlaczego to cichy zabójca?
Zespół metaboliczny rozwija się bezobjawowo, często przez wiele lat. Możemy czuć się „w miarę dobrze”, mimo że w organizmie toczy się proces stopniowego uszkadzania naczyń krwionośnych, trzustki, serca i mózgu. Objawy, jeśli się pojawiają, są często niespecyficzne: zmęczenie, problemy z koncentracją, senność po posiłkach, wzrost masy ciała czy podwyższone ciśnienie. To właśnie brak ostrzegawczych sygnałów sprawia, że zespół metaboliczny nazywany jest „cichym zabójcą”.
Kto jest najbardziej narażony?
- osoby prowadzące siedzący tryb życia,
- osoby z nadwagą lub otyłością, szczególnie brzuszną,
- osoby z insulinoopornością, cukrzycą typu 2 lub stanem przedcukrzycowym,
- kobiety z zespołem policystycznych jajników (PCOS),
- palacze, osoby nadużywające alkoholu i żywiące się wysoko przetworzoną żywnością.
Jak zapobiegać i leczyć?
- Dieta:
Najskuteczniejszym podejściem żywieniowym jest dieta śródziemnomorska – bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby, oliwę z oliwek i orzechy. Zaleca się także ograniczenie cukrów prostych, tłuszczów trans i czerwonego mięsa.
- Ruch:
Codzienna aktywność fizyczna (nawet 30 minut szybkiego marszu dziennie) wpływa korzystnie na insulinowrażliwość, ciśnienie, masę ciała i profil lipidowy.
- Kontrola parametrów zdrowotnych:
Regularne pomiary ciśnienia, glukozy, cholesterolu oraz masy ciała i obwodu talii to podstawa profilaktyki.
- Redukcja stresu i sen:
Przewlekły stres zwiększa poziom kortyzolu, który nasila insulinooporność i apetyt. Brak snu zaburza gospodarkę hormonalną i sprzyja przybieraniu na wadze.
Autor: mgr Aleksandra Kajdas
Piśmiennictwo:
Grundy SM. Metabolic Syndrome Update. Trends Cardiovasc Med. 31(5):319–324, 2021
Saklayen MG. The Global Epidemic of the Metabolic Syndrome. Curr Hypertens Rep. 25(1):1–9, 2023
