Wprowadzenie

Ze względu na dużą zapadalność oraz wysoki wskaźnik inwalidztwa i śmiertelności udar niedokrwienny mózgu stanowi istotny problem społeczny i ekonomiczny w krajach rozwiniętych.¹ Dlatego kluczowe znaczenie w opiece nad pacjentami z tym schorzeniem ma szybkie rozpoznanie choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Od czasu zatwierdzenia przez FDA (Food and Drug Administration) w 1996 roku alteplazy (rekombinowanego tkankowego aktywatora plazminogenu, rt-PA) do leczenia fibrynolitycznego udaru niedokrwiennego drogą dożylną, leczenie to jest powszechnie akceptowanym sposobem postępowania w ostrej fazie choroby i nadal stanowi złoty standard w leczeniu ostrego udaru mózgu.² W Polsce lek jest zarejestrowany do leczenia udaru od 2003 roku. Głównym celem leczenia fibrynolitycznego jest przywrócenie perfuzji w obszarze penumbry niedokrwiennej, otaczającej ognisko zawałowe.^3,4 Wyniki randomizowanych badań wykazały, że zastosowanie tego leczenia w ciągu 4,5 godziny od wystąpienia udaru niedokrwiennego powoduje reperfuzję w obszarze penumbry i w efekcie wpływa korzystnie na wyniki funkcjonalne pacjentów w porównaniu z grupą kontrolną, przy czym skuteczność leczenia jest tym większa, im szybciej zostanie ono wdrożone, najlepiej w ciągu pierwszej godziny od zachorowania. Jak wykazały wyniki badań, czas od wystąpienia objawów udaru do włączenia leczenia jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na wynik terapii. Skuteczność tego leczenia została potwierdzona niezależnie od wieku pacjenta i ciężkości udaru.^5-16 Z uwagi na mechanizm działania alteplazy oraz patofizjologię udaru niedokrwiennego mózgu leczenie trombolityczne wiąże się również z pewnym ryzykiem wystąpienia powikłań, z których najczęstsze to powikłania krwotoczne i ich następstwa. Spośród powikłań krwotocznych leczenia trombolitycznego udaru niedokrwiennego mózgu najczęstszym jest krwawienie śródczaszkowe, zwłaszcza krwotok śródmózgowy.¹⁷ W wielu przypadkach krwawienie to jest bezobjawowe, w niektórych jednak pociąga za sobą poważne konsekwencje kliniczne, niekiedy będąc przyczyną zgonu pacjenta. Dlatego ważne jest poznanie mechanizmów oraz czynników predysponujących do powstawania powikłań krwotocznych. Pozwoli to na podjęcie wszelkich możliwych działań prewencyjnych i terapeutycznych. Mimo pewnego ryzyka wystąpienia powikłań całkowita korzyść wynikająca z leczenia trombolitycznego przemawia jednak za stosowaniem rt-PA u chorych z ostrym udarem niedokrwiennym mózgu. Należy pamiętać, że zarówno skuteczność tego leczenia, jak i ryzyko wystąpienia powikłań z nim związanych zależą w dużej mierze od przestrzegania protokołu leczenia i kryteriów kwalifikacji do leczenia (tab. 1).^8,9,17-22