Prawidłowe dostarczanie krwi i w następstwie właściwe utlenowanie mózgowia jest uwarunkowane prawidłowo zachowaną strukturą i niezakłóconym funkcjonowaniem naczyń mózgowych i domózgowych. Tętnice szyjne i kręgowe stanowią zasadniczy element unaczynienia tętniczego mózgowia, a ich uszkodzenie może stać się bezpośrednią przyczyną niedokrwienia lub niedostatecznego ukrwienia ośrodkowego układu nerwowego^1,2.

Rozwarstwienie tętnic szyjnych i kręgowych jest chorobą występującą rzadko, ale problem jest o tyle istotny, że stanowi ono jedną z najczęstszych przyczyn udaru niedokrwiennego mózgu u osób przed 45 rokiem życia. Rozpoznanie jest łatwe w przypadku ran ciętych i kłutych, ale znacznie trudniejsze po urazie tępym, mikrourazie lub w przypadku rozwarstwienia samoistnego. Obraz kliniczny bardzo często jest niecharakterystyczny i ocena pacjenta powinna być szczególnie wnikliwa.

Poważne następstwa uszkodzenia tętnic szyjnych i kręgowych niejako uzasadniają konieczność prezentacji aktualnych zaleceń diagnostycznych i terapeutycznych, co zostało dokonane w niniejszym artykule.

Klasyfikacja

Klasyfikację rozwarstwienia tętnic domózgowych prowadzi się na podstawie zaangażowanej tętnicy (szyjnej lub kręgowej) i lokalizacji zajęcia (odcinek śród- lub zewnątrzczaszkowy). Najpowszechniejszym rodzajem jest zewnątrzczaszkowe rozwarstwienie tętnicy szyjnej wewnętrznej, które zwykle występuje 2-3 cm powyżej rozwidlenia tętnicy szyjnej wspólnej³.

Podziału można również dokonać na podstawie mechanizmu powstania rozwarstwienia: na pourazowe i spontaniczne. Ponadto zasugerowano nową klasyfikację Borgess, na podstawie której podzielono rozwarstwienia na 2 typy. Cechą definiującą ten podział jest obecność lub brak nienaruszonej błony wewnętrznej w uszkodzonym naczyniu i jej wpływ na przepływ krwi, zgodnie z oceną przy użyciu dostępnych technik obrazowania⁴.

Epidemiologia

Roczna częstość występowania spontanicznych rozwarstwień tętnicy szyjnej wewnętrznej w odcinku zewnątrzczaszkowym wynosi 2,6-2,9/100 000⁵. Patologia częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet (56,7 vs 43,3%, p <0,001). Mężczyźni chorują w starszym wieku (46,4 roku vs 41,0 lat, p <0,001)⁶. Rozwarstwienie tętnic szyjnych występuje częściej w sezonie jesienno-zimowym, co jest związane ze zwyżką wartości ciśnienia tętniczego^5,7.