Aleksandra Kudrycka

Aleksandra Małolepsza

Urszula Karwowska

dr n. med. Wojciech Kuczyński

Tabela 1. Klasyfikacja, etiologia, objawy zaburzeń ruchowych w trakcie snu

Zaburzenia ruchowe związane ze snem (SRMD – sleep-related movement disorders) stanowią grupę schorzeń o dużym znaczeniu klinicznym, objawiających się przede wszystkim podczas snu lub na krótko przed zaśnięciem. W zależności od konkretnego zaburzenia częstość ich występowania jest różna (tab. 1). Charakteryzują się one prostymi skurczami różnych grup mięśni, które pojawiają się w sposób mimowolny¹. Mogą prowadzić do istotnych klinicznie zaburzeń snu i wynikających z tego objawów w ciągu dnia, głównie takich jak nadmierna senność, dyskomfort mięśni dotkniętych zaburzeniem lub zniszczenie zębów (w przypadku występowania bruksizmu związanego ze snem). Na podstawie obrazu klinicznego, fazy snu oraz etiologii SRMD zaproponowano klasyfikację jednostek chorobowych zgodnie z International Classification of Sleep Disorders (ICSD-3) i International Statistical Classification of Disease 10 (ICD-10), przedstawioną w tabeli 1.

Według ICSD-3 (2014) podział jest następujący:

1. Zespół niespokojnych nóg (RLS – restless legs syndrome), znany również jako choroba Willisa-Ekboma (Willis-Ekbom disease)
2. Zaburzenie okresowych ruchów kończyn w trakcie snu (PLMD – periodic limb movement disorder)
3. Nocne kurcze mięśni nóg (SRLC – sleep-related leg cramps)
4. Bruksizm związany ze snem (sleep-related bruxism)
5. Zaburzenia z rytmicznymi ruchami ciała w trakcie snu (SRRMD – sleep-related rhythmic movement disorders)
6. Łagodne mioklonie podczas snu u niemowląt (benign sleep myoclonus of infancy)
7. Mioklonie propriospinalne (propriospinal myoclonus at sleep onset)
8. Zaburzenia ruchowe związane ze snem:

          8.1 Związane z chorobami (sleep-related movement disorders due to a medical disorders)

          8.2 Związane ze stosowaniem leków lub innych substancji (sleep-related movement disorders due to a medication or substance)

         8.3 Niespecyficzne (sleep-related movement disorders, unspecified).

Zespół niespokojnych nóg

Zespół niespokojnych nóg jest chorobą opisywaną jako poczucie wewnętrznego przymusu poruszania kończynami, najczęściej dolnymi. Należy podkreślić, że są to objawy sensoryczne (parestezje), a nie zaburzenia motoryczne, ruchowe. Początkowo pojawia się nieprzyjemne doznanie, trudne do zdefiniowania dla pacjenta, opisywane jako „elektryzujące”, „mrowienie”, „kłucie”, „swędzenie”², zmuszające pacjenta do wyprostowania lub zgięcia dokuczającej mu kończyny. Objawy pojawiają się najczęściej w obu kończynach jednocześnie, szczególnie dotyczą górnej części łydek, mogą jednak być umiejscowione również w udach, stopach czy kolanach. Część chorych (47-61%) jako symptom RLS odczuwa ból. Obserwuje się również nasilenie objawów przy ciepłej pogodzie.

Zespołowi niespokojnych nóg towarzyszą nadmierna senność i zmęczenie w ciągu dnia (ponad 10/24 punktów w skali oceniającej senność – Epworth). Częściej zgłaszane są wahania nastroju, pogorszenie funkcjonowania społecznego, lęk oraz migreny. W wielu przypadkach wśród pacjentów dotkniętych RLS występują zaburzenia psychiczne, tj. depresja i zaburzenia lękowe³. Większe jest również ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, szczególnie gdy z RLS współistnieje deprywacja snu⁴.

Postacie zaburzenia

Rozróżnia się dwie formy RLS – o wczesnym i późnym początku – różniące się przebiegiem. Pierwsza, często rodzinna, zaczyna się przed 45 rokiem życia (może dotyczyć też dzieci). Z badań wynika, że około 50% pacjentów z RLS posiada krewnego pierwszego stopnia również chorującego na to zaburzenie⁵. Charakteryzuje się mniejszym nasileniem objawów i możliwą remisją z czasem. Rzadszą formą jest RLS o późnym początku, w której objawy są silniej zaznaczone, a przebieg gwałtowniejszy. Prawdopodobnie ta postać RLS występuje u osób predysponowanych, u których pojawiły się dodatkowo czynniki zaostrzające (niedobór żelaza, niewydolność nerek, ciąża, leczenie przeciwdepresyjne lub neuroleptykami, współistniejące neuropatie czy choroby neurologiczne).

Tabela 2. The International Restless Legs Syndrome Severity Scale