Temat numeru

Autoimmunologiczne zapalenia mózgu – diagnostyka i leczenie

lek. Aleksandra Pietruczuk
lek. Adriana Zasybska
prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak

Katedra i Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak

Katedra i Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

ul. Jaczewskiego 8, 20-090 Lublin

e-mail: konrad.rejdak@umlub.pl

  • Dane pochodzące z obserwacji klinicznych wskazują, że wczesne włączenie agresywnego leczenia wiąże się z lepszym rokowaniem i mniejszym prawdopodobieństwem nawrotu autoimmunologicznego zapalenia mózgu
  • W artykule przedstawiono najważniejsze zagadnienia związane z nowoczesną diagnostyką i leczeniem autoimmunologicznych zapaleń mózgu, takich jak zapalenie układu limbicznego, autoimmunologiczne zapalenie mózgu z obecnością przeciwciał przeciwko receptorom NMDA (anty-NMDAR) i zapalenie pnia mózgu Bickerstaffa


Autoimmunologiczne zapalenia mózgu (AZM) stanowią heterogenną grupę schorzeń, objawiających się szerokim zakresem objawów zarówno neurologicznych, jak i psychiatrycznych. Szacunkowa częstość występowania zapalenia mózgu w krajach wysoko rozwiniętych wynosi 5-10 chorych na 100 000 mieszkańców rocznie. Choroba ta dotyczy pacjentów w każdym wieku, a przy tym stanowi istotne obciążenie nie tylko dla samych chorych, ale też ich rodzin i społeczeństwa1,2. Obecnie wiadomo, że w przebiegu AZM dochodzi do uszkodzenia komórek nerwowych przy udziale specyficznych przeciwciał antyneuronalnych3. Dostępne metody diagnostyczne pozwalają na wykrycie specyficznych autoprzeciwciał, które w zależności od lokalizacji odpowiedniego antygenu zostały podzielone na dwie grupy. Pierwsza grupa obejmuje przeciwciała skierowane przeciw antygenom stanowiącym białko powierzchniowe neuronu, takim jak receptory, kanały jonowe oraz białka synaptyczne, odgrywające istotną rolę w transmisji neuronalnej i plastyczności mózgu. Do tej grupy antygenów należą receptory pobudzające: NMDA (N-methyl-D-aspartate) i AMPA (α-amino-3-hydroxy-5-methyl-4-isoxazolepropionic acid) oraz hamujące: GABAA i GABAB (gamma-aminobutyric acid), a także receptory glicynowe, dopaminergiczne oraz białka kompleksu napięciozależnych kanałów potasowych (VGKC – voltage-gated potassium channels). Z kolei druga grupa autoprzeciwciał skierowana jest przeciw antygenom wewnątrzkomórkowym obejmującym: dekarboksylazę kwasu glutaminowego (GAD – glutamic acid decarboxylase) oraz antygeny onkoneuronalne związane z zespołami paraneoplastycznymi (tab. 1)4,5.

W artykule przedstawiono najważniejsze zagadnienia związane z nowoczesną diagnostyką i leczeniem autoimmunizacyjnych zapaleń mózgu obejmujących: zapalenie układu limbicznego, zapalenie mózgu anty-NMDAR i zapalenie pnia mózgu Bickerstaffa.

Objawy kliniczne i diagnostyka

W początkowych stadiach AZM obserwowane objawy kliniczne są dość niespecyficzne, jednak duża dynamika rozwoju choroby w ciągu kilku dni lub tygodni z towarzyszącymi bólami głowy, gorączką i obecnością pleocytozy w badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Objawy kliniczne i diagnostyka

W początkowych stadiach AZM obserwowane objawy kliniczne są dość niespecyficzne, jednak duża dynamika rozwoju choroby w ciągu kilku dni lub tygodni [...]

Zapalenie układu limbicznego

Limbiczne zapalenie mózgu (LE – limbic encephalitis) zostało opisane po raz pierwszy w 1960 r., kiedy angielscy uczeni Brierley, Corsellis i [...]

Autoimmunologiczne zapalenie mózgu z obecnością przeciwciał przeciwko receptorom NMDA

W 2007 r. Dalmau i wsp. po raz pierwszy opisali autoimmunologiczne zapalenie mózgu z obecnością przeciwciał przeciwko receptorom NMDA (anty-NMDAR). Poddano [...]

Zapalenie pnia mózgu Bickerstaffa

Zapalenie pnia mózgu Bickerstaffa (BBE – Bickerstaff’s brainstem encephalitis) jest rzadką zapalną chorobą układu nerwowego, w przebiegu której dochodzi do zajęcia [...]

Leczenie AZM

Leczenie autoimmunologicznego zapalenia mózgu niejednokrotnie związane jest z włączeniem terapii empirycznej jeszcze przed uzyskaniem wyników testów serologicznych. Jedną z opcji leczenia [...]

Podsumowanie

Autoimmunologiczne zapalenia mózgu należą do jednych z intensywniej rozwijających się tematów badawczych w neurologii. W ciągu ostatnich 17 lat obserwuje się [...]

Do góry