Dzięki rozwojowi nowych technologii na oddziałach neonatologicznych ratuje się coraz mniejsze noworodki. Ceną za przeżywalność jest m.in. zaburzenie narządu wzroku w postaci retinopatii wcześniaków – najczęstszej przyczyny ślepoty u dzieci.

Wprowadzenie

Według World Health Organization (WHO) najczęstszą przyczyną ślepoty u dzieci [definiowanej jako widzenie poniżej 1,3 w skali logMAR (3/60 wg tablic Snellena)] jest retinopatia wcześniaków (ROP – retinopathy of prematurity); kolejne miejsca zajmują zaćma (28%) oraz anomalie gałki ocznej (11%).¹ ROP to naczyniopochodne zaburzenie siatkówki występujące u przedwcześnie urodzonych noworodków prowadzące do ślepoty.² Opisana w 1942 r. przez amerykańskiego okulistę Ernesta Terry’ego, nazywana przedsoczewkową fibroplazją (RLF – retrolental fibroplasia), ROP była definiowana jako postępująca choroba dzieci przedwcześnie urodzonych z niską urodzeniową masą ciała, w której dochodziło do formowania tkanki włóknistej poza soczewką, co skutkowało poważnym uszkodzeniem wzroku lub ślepotą.³ Zgodnie z definicją WHO poród przedwczesny obejmuje 22-37 tydzień ciąży (Hbd).

Epidemiologia

W Stanach Zjednoczonych ROP jest nadal przyczyną ślepoty w 14%.⁴ W Polsce, zgodnie z danymi zebranymi przez Seroczyńską i wsp., odsetek ten w latach 1974-2004 wynosił 11,4%.⁵ Według innych autorów w Polsce w latach 2003-2012 chorobę tę rozpoznano u 19,3% ogółu badanych dzieci poddanych badaniom profilaktycznym.⁶ ROP rozwija się najczęściej u dzieci z hipotrofią wewnątrzmaciczną (IUGR – intrauterine growth restriction),⁷ u 43% wcześniaków urodzonych przed 29 Hbd oraz u 23% urodzonych między 29 a 31 Hbd.⁸

Czynniki ryzyka

Rozwój unaczynienia siatkówki następuje ok. 15-16 Hbd poprzez odśrodkowy wzrost mezenchymalnych komórek wrzecionowatych mających swój początek na tarczy nerwu wzrokowego. Unaczynienie postępuje obwodowo i kończy się w 36 Hbd w kwadrantach nosowych, a ok. 40 Hbd – w kwadrantach skroniowych. Proces dojrzewania naczyń w części obwodowej siatkówki może trwać nawet do 5 miesiąca po urodzeniu.

Największy wpływ na wystąpienie ROP ma wiek urodzeniowy dziecka, który koreluje z zaawansowaniem procesu choroby.⁶ Niezależnym czynnikiem ryzyka jest wolny przyrost masy ciała w pierwszych 6 tygodniach życia dziecka.⁹ Brak przyrostu masy ciała wiąże się z niższym poziomem insulinopodobnego czynnika wzrostu typu 1 (IGF-1 – insulin-like growth factor 1), który odgrywa znaczącą rolę w patogenezie ROP.¹⁰ Stwierdzono, że zarówno niski przyrost masy ciała, jak i niskie stężenie IGF-1 w surowicy w pierwszych tygodniach życia korelowały z nasileniem ROP.¹¹