Wytrzeszcz jest jedno- lub obustronnym przemieszczeniem gałki ocznej ku przodowi. Najczęściej występuje jednostronnie i jest powodowane uciskiem tkanek miękkich oczodołu na gałkę oczną. Pseudowytrzeszcz to wrażenie wytrzeszczu spowodowane różną wielkością gałek ocznych, na przykład przy jednostronnej krótkowzroczności, jaskrze wrodzonej, wolooczu, a także zapadnięciem się przeciwstronnej gałki lub asymetrią twarzy.

Diagnostyka

Wywiad chorobowy

Wytrzeszcz gałki ocznej może być patologią o rozbudowanej etiologii. Podstawą diagnostyki różnicowej wytrzeszczu jest zebranie obszernego wywiadu chorobowego. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na:

• rodzaj, początek, przebieg i czas trwania objawów (ból, objawy zapalne, dwojenie, zaburzenia widzenia, przemieszczenie gałki ocznej)
• przebyte urazy
• choroby współistniejące (między innymi choroby układu krążenia, choroby endokrynologiczne, autoimmunologiczne, nowotworowe) i przebyte leczenie (na przykład zabiegi operacyjne, radioterapia obszaru głowy i szyi).

Badania

Zwykle dla okulisty wytrzeszcz jest widoczny w badaniu fizykalnym już przy pierwszym spojrzeniu. Uwagę badającego najczęściej zwraca asymetria oczu. Pierwszym etapem badania wytrzeszczu jest oglądanie (ryc. 1). Należy ocenić, czy oczodoły są zbudowane symetrycznie i jak są osadzone gałki oczne. Badanie palpacyjne jest szczególnie ważne przy podejrzeniu guza oczodołu i po urazie (na przykład objaw trzeszczenia może świadczyć o istnieniu odmy oczodołu, a tętniący wytrzeszcz – o przetoce szyjno-jamistej). Następnie należy przejść do oceny symetrii osadzenia gałek. Badający stoi za osobą badaną, która siedzi i patrzy w dół. Podnosząc symetrycznie powieki badanego, lekarz sprawdza, czy szczyty obu rogówek ustawione są symetrycznie. W prawidłowym oku rąbek rogówki jest częściowo zasłonięty przez powieki. Kierunek przemieszczenia gałki może wskazywać na jego etiologię.

 W badaniu fizykalnym można dokonać precyzyjnej oceny wytrzeszczu za pomocą egzoftalometru Hertla. Wielkość >20 mm i różnica >2 mm między gałkami wskazują na patologię.

Do badań obrazowych wykorzystywanych w diagnostyce wytrzeszczu należą tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MR). Tomografia komputerowa oczodołu jest badaniem służącym do oceny ścian kostnych oczodołu oraz określenia rodzaju i rozmia...