Jak ja to robię

Leczenie ukierunkowane molekularnie w nieoperacyjnych guzach mózgu typu SEGA

Prof. dr hab. med. Wojciech Młynarski1

Opracowała Monika Stelmach

1Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Podwyściółkowy gwiaździak olbrzymiokomórkowy (subependymal giant cell astrocytoma – SEGA) jest guzem mózgu o lokalizacji okołokomorowej, o umiarkowanej złośliwości (II stopnia według WHO). Są to guzy wolnorosnące i relatywnie małe, do 3 cm, niezwykle rzadko większe. Pomimo niewielkich rozmiarów lokalizacja guza jest jednak niebezpieczna, ponieważ blokuje on przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego i powoduje powstanie wodogłowia, którego konsekwencją jest wzrost ciśnienia śródczaszkowego i wklinowania mózgu oraz zgon. Guz może prowadzić też do zaniku nerwów wzrokowych. SEGA rozwija się w dzieciństwie, u nastolatków i we wczesnej młodości. Można założyć, że jeśli nie pojawił się przed 25. r.ż., to ryzyko zachorowania jest minimalne. Nie do końca wiadomo, z jakimi czynnikami związany jest młody wiek zapadalności na tę chorobę. Przypuszcza się, że wraz z dorastaniem tkanka okołowyściółkowa zmienia swój charakter – komórki dojrzewają i tracą potencjał do podziału.

Guzy SEGA rozwijają się najczęściej u pacjentów ze stwardnieniem guzowatym (choroba Bourneville-Pringle’a, tuberous sclerosis complex – TSC). U podłoża TSC leżą mutacje inaktywujące jeden z dwóch genów: TSC1 na chromosomie 9 lub TSC2 na chromosomie 16. Geny te kodują białka, hamartynę i tuberynę, funkcjonujące w szlaku sygnałowym mTOR. Kompleks hamartyna-tuberyna hamuje sygnał mTOR. W przypadku mutacji w genie TSC1 lub TSC2 dochodzi do konstytutywnej aktywacji szlaku sygnałowego mTOR. Szlak ten jest odpowiedzialny za prawidłowe różnicowanie i dojrzewanie komórek tworzących głównie skórę, ośrodkowy układ nerwowy, serce, nerki, wątrobę, siatkówkę i płuca. Geny TSC1TSC2 należą do grupy antyonkogenów; mają wpływ na rozwój choroby nowotworowej – kontrolują wzrost i proliferację komórek nowotworowych, a także ich łączenie się ze sobą i przemieszczanie się. Zdecydowana większość przypadków TSC to wynik mutacji de novo, a u ok. 30 proc. choroba uwarunkowana jest genetycznie i dziedziczy się autosomalnie dominująco.

W przebiegu stwardnienia guzowatego dochodzi do rozwoju nowotworów niezłośliwych wielu narządów, najczęściej mózgu (SEGA), serca (rhabdomyoma), nerek (angiomyolipoma) czy skóry (angiofibroma). Sporadycznie dochodzi do złośliwej transformacji nowotworowej, głównie w przypadku guzów nerek, a rzadziej guzów mózgu.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Diagnoza SEGA

Pierwszym objawem stwardnienia guzowatego są najczęściej bezbarwne znamiona na skórze. Występują po urodzeniu lub do 24. m.ż., zwykle w liczbie nie [...]

Terapia

Leczeniem z wyboru podwyściółkowych gwiaździaków olbrzymiokomórkowych jest zabieg neurochirurgiczny. Jego skuteczność jest bardzo wysoka, ponieważ nowotwór ten rzadko daje wznowy. Obecnie [...]

OPIS PRZYPADKU

Do kliniki został przyjęty 14-letni pacjent z rozpoznaniem stwardnienia guzowatego na podstawie kryteriów klinicznych obejmujących:
Do góry