Fizjologicznie w jamie opłucnowej znajduje się niewielka ilość płynu (5-15 ml), która jest stale wymieniana. Zwiększona ilość płynu w tej lokalizacji spowodowana brakiem równowagi między ciśnieniem hydrostatycznym i onkotycznym ma zwykle charakter przesięku, natomiast wynikająca ze zwiększonej przepuszczalności mezotelium i naczyń włosowatych – wysięku. Rzadszymi postaciami są nagromadzenie chłonki (chylothorax), występujące podczas jej wycieku z przewodu piersiowego na skutek urazów lub zabiegów chirurgicznych, oraz nagromadzenie krwi (hemothorax), pojawiające się zazwyczaj w następstwie urazów klatki piersiowej.

Pojawienie się płynu w jamie opłucnowej towarzyszy wielu schorzeniom. Może być jedno- lub obustronne. Najczęstszymi chorobami prowadzącymi do nadmiernego gromadzenia się płynu w jamie opłucnej są: niewydolność serca (36%), nowotwory (21%) oraz zapalenie płuc (14%), na kolejnych miejscach znalazły się zatorowość płucna i marskość wątroby. Do najczęstszych nowotworów będących przyczyną wysięku opłucnowego zalicza się: raka płuca (37%), raka piersi (16%), chłoniaka (11%) i raka jajnika (7%).Warto zauważyć, że najczęściej płyn u pacjentów <34 r.ż. pojawia się z powodu gruźlicy (52%).

Obraz kliniczny

Bez względu na przyczynę pojawienia się płynu w jamie opłucnowej obraz kliniczny jest zbliżony. W większości przypadków dominującym objawem jest duszność. Jest ona spowodowana uciskiem na płuco, co zmniejsza jego objętość, i upośledzeniem ruchów klatki piersiowej. Szczególnie gdy płyn gromadzi się szybko, chory zgłasza duszność utrudniającą wykonanie minimalnego wysiłku i może to prowadzić do niewydolności oddechowej o charakterze restrykcji, a w skrajnych przypadkach, jeśli pacjent nie otrzyma pomocy, do zgonu.

W zależności od przyczyny pacjent może również zgłaszać kaszel, gorączkę i objawy ogólnoustrojowe. Dolegliwości mogą sugerować chorobę leżącą u podstawy problemu, np. zapalenie opłucnej zazwyczaj powoduje dolegliwości z powodu ostrego, silnego, miejscowego bólu przy oddychaniu lub podczas kaszlu. Kiedy pojawia się wysięk, ból może ustąpić, fałszywie oznaczając poprawę stanu. Ciągły ból jest również cechą złośliwych nowotworów opłucnej, takich jak międzybłoniak.