Wprowadzenie

Z agresją, autoagresją dzieci i młodzieży lekarz psychiatra ma do czynienia niezwykle często. Zachowania agresywne stały się jedną z najczęstszych przyczyn kierowania dzieci do szpitali psychiatrycznych w myśl zapisu Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, art. 18.¹W tym przypadku ważne jest rozpoznanie, czy występująca agresja bądź autoagresja u dziecka jest wynikiem choroby, czy też następstwem procesu wychowawczego lub nieprawidłowego traktowania, lub też skutkiem demoralizacji. Agresja może być następstwem choroby, ale też braku poczucia bezpieczeństwa, przemocy w środowisku dziecka, poczucia bezradności, lęku. Często dzieci reagują agresją nie na faktyczne zagrożenie, ale na własną interpretację motywacji działania innych osób. Dokonanie oceny, czy zachowanie agresywne dziecka wynika z choroby, czy jest intencjonalne w celu zranienia osoby, wzięcia odwetu, celowego niszczenia przedmiotów, jest w warunkach izby przyjęć trudne. Zdarza się, że do izby przyjęć trafia kilkuletnie lub kilkunastoletnie dziecko, które zaczęło demolować mieszkanie, grozi wyskoczeniem przez okno bądź trzyma nóż, grożąc innym. Rodzic nie radzi sobie z dzieckiem, wzywa pogotowie, które zawozi je do najbliższego szpitala, gdzie następuje dalsza eskalacja agresji. Informacje pochodzące od rodzica wskazują na narastające trudności wychowawcze, bezradność rodziców. Powstaje pytanie: czy obecne zachowanie dziecka jest wystarczające do ingerencji medycznych, a zwłaszcza hospitalizacji, i czy lekarz izby przyjęć może podejmować czynności medyczne (interwencja farmakologiczna, przymus bezpośredni, diagnoza laboratoryjna), jeżeli nie jest stwierdzona choroba, z powodu której dziecko jest agresywne? Praktyką lekarzy innych specjalności niż psychiatra dzieci i młodzieży jest kierowanie do szpitali psychiatrycznych, jednak nie zwalnia to lekarzy izby przyjęć od oceny stanu zdrowia dziecka i ustalenia, czy zachowanie agresywne/autoagresywne dziecka jest wskazaniem do kontynuowania leczenia w szpitalu, w tym w szpitalu psychiatrycznym. Należy pamiętać, że bezpodstawne skierowanie do szpitala psychiatrycznego i hospitalizacja w nim narusza dobro dziecka w zakresie jego godności, prawa do odpowiedniej opieki; jest sytuacją bezpodstawnego zatrzymania i zbędnych interwencji medycznych.²W takich przypadkach nie ma znaczenia fakt, że właśnie dziecko naruszyło swoim agresywnym zachowaniem prawa innych osób, gdyż nie ponosi odpowiedzialności prawnej za swoje czyny.