Wprowadzenie

Bóle głowy jako objaw występują dość często u dzieci, nie ma jednak wielu badań prowadzonych w większej populacji. Abu-Arafeh w rozległym badaniu przeprowadzonym wśród dzieci szkolnych w wieku 5-15 lat wykazał znaczącą przewagę bólów migrenowych, stanowiących 10,6%, w stosunku do bólów napięciowych – 0,9%.¹ Wynika z tego, że bóle migrenowe stanowią najczęstszą przyczynę bólów głowy u dzieci i młodzieży.

Z punktu widzenia lekarza praktyka, do którego zgłaszają się dzieci z powodu nawracających bólów głowy, najważniejszym zadaniem jest podjęcie próby ustalenia, czy zgłaszany ból głowy ma charakter pierwotny, czy wtórny. Ma to ogromne znaczenie w dalszym postępowaniu z dzieckiem i wyznacza kierunek stosowanej terapii. Zdecydowaną większość pierwotnych bólów głowy, tzn. takich, u podłoża których nie leżą inne przyczyny neurologiczne, a proces bólowy generowany jest przez zaburzenia funkcji komórek nerwowych, stanowią napięciowe bóle głowy i migrena. W odróżnieniu od pierwotnych, wtórne bóle głowy są efektem wielu różnych przyczyn wewnątrzczaszkowych, takich jak np. guz mózgu, wady rozwojowe prowadzące do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, samoistny wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego, lub spoza ośrodkowego układu nerwowego, np. zapalenie zatok czołowych lub sitowych.

Przyjęta obecnie klasyfikacja bólów głowy opiera się na opracowaniu Międzynarodowego Towarzystwa Bólów Głowy w jego wersji z 2004 roku.² Ta klasyfikacja, przeznaczona pierwotnie dla dorosłych, jest bardzo rozbudowana i omawianie jej przekroczyłoby dalece ramy tego artykułu, wprowadzając dodatkowo pewien chaos związany z koniecznością wyselekcjonowania tych elementów, które są charakterystyczne dla wieku dziecięcego. Najistotniejszą informacją wynikającą z ww. Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy dla potrzeb diagnostyczno-terapeutycznych w gabinecie pediatrycznym jest ogólny podział bólów głowy na trzy kategorie: pierwotne, wtórne i neuralgie czaszkowe.

Z punktu widzenia postępowania diagnostycznego z dzieckiem zgłaszającym się z powodu bólów głowy najistotniejsza jest aktywna postawa ze strony lekarza pediatry, zmierzająca do ustalenia ewentualnej przyczyny. Nie do zaakceptowania jest, niestety ...

Najbardziej niepokojące są silne bóle głowy o charakterze nagłym z towarzyszącą sztywnością karku, mogące sugerować krwawienie podpajęczynówkowe, a w przypadku współistnienia gorączki, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Z kolei bóle ciągłe, męczące, okresowo się nasilające mogą przemawiać za występowaniem wewnątrzczaszkowego procesu rozrostowego.