lek. Agnieszka Szczukocka-Zych

lek. Małgorzata Makowska

Obturacja dróg oddechowych to bardzo szerokie pojęcie. Obejmuje ono wszystkie jednostki chorobowe, w których dochodzi do zwężenia światła w obrębie jednego lub wielu pięter układu oddechowego, niezależnie od etiologii. Najczęstszą przyczyną obturacji dróg oddechowych u dzieci są infekcje wirusowe. W artykule omówiono różne przyczyny zwężenia dróg oddechowych, jakie należy uwzględnić w diagnostyce różnicowej.

Etiologia

Rycina 1. Mechanizm powstawania obturacji w astmie i zapaleniu oskrzeli

Do obturacji dróg oddechowych może dojść na skutek różnych mechanizmów:

• rozwoju stanu zapalnego powodującego obrzęk błony śluzowej – może do niego dojść pod wpływem działania czynników infekcyjnych (np. wirusów), fizycznych czynników drażniących (dym tytoniowy) bądź w wyniku reakcji zapalnej o podłożu alergicznym (np. w astmie). Do czynników drażniących należy również treść pokarmowa, która może znaleźć się w drogach oddechowych w przebiegu patologicznego refluksu żołądkowo-przełykowego, achalazji przełyku lub u dzieci z zespołem zachłystywania się spowodowanym wadami w obrębie gardła i podniebienia miękkiego. Do przemieszczenia treści pokarmowej do dróg oddechowych dochodzi także u noworodków i niemowląt z przetoką przełykowo-tchawiczą. Mechanizm powstawania obturacji w astmie i zapaleniu oskrzeli przedstawiono na rycinie 1
• zalegania śluzu na różnych piętrach układu oddechowego wynikającego z nieprawidłowego składu śluzu (mukowiscydoza) lub nieprawidłowego transportu rzęskowego (pierwotna/wtórna dyskineza rzęsek)
• anatomicznego zwężenia światła dróg oddechowych w wyniku:
  • nieprawidłowego ich rozwoju (dysplazja oskrzelowo-płucna, wady układu oddechowego)
  • nadmiernej ich wiotkości (np. laryngotracheomalacja)
  • nieprawidłowej ich funkcji (np. przy dysfunkcji strun głosowych)
  • ucisku z zewnątrz przez np. nieprawidłowo przebiegające naczynia (ring naczyniowy), powiększone węzły chłonne (np. w przebiegu zakażeń bakteriami atypowymi, chłoniaków) i powiększony przełyk (achalazja)
  • obecności patologicznego tworu w świetle dróg oddechowych: ciała obcego, naczyniaka, guza.

W rozwoju chorób przebiegających z obturacją może uczestniczyć więcej niż jeden mechanizm¹.

Tabela 1. Najczęstsze jednostki chorobowe będące przyczyną zwężenia dróg oddechowych z uwzględnieniem mechanizmu obturacji

W tabeli 1 przedstawiono najbardziej typowe mechanizmy zwężenia światła dróg oddechowych wraz z uwzględnieniem najczęstszych jednostek chorobowych stanowiących ich przyczynę.

Objawy

Objawy obturacji dróg oddechowych zależą od miejsca, w którym doszło do ich zwężenia, oraz etiologii powstania dolegliwości.

Kaszel jest najczęstszym objawem występującym w schorzeniach dróg oddechowych, jednak nie zawsze charakter kaszlu pomaga ustalić jego przyczynę. Kaszel szczekający zwykle towarzyszy zapaleniu krtani. W przypadku aspiracji ciała obcego często w wywiadzie rodzice podają napad gwałtownego kaszlu, np. podczas posiłku lub zabawy dziecka. W przebiegu patologicznego refluksu żołądkowo-przełykowego kaszel często występuje zaraz po zmianie pozycji na leżącą i ma charakter przewlekły. Chorobom infekcyjnym dróg oddechowych zazwyczaj towarzyszy kaszel produktywny, zwłaszcza w kolejnych dobach trwania infekcji. Przewlekły kaszel produktywny (trwający >3 tygodni) jest charakterystyczny dla mukowiscydozy i chorych z dyskinezą rzęsek. Częstą przyczyną przewlekłego kaszlu są przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych².

Stridor (świst wdechowy) to objaw charakterystyczny dla schorzeń krtani, w których dochodzi do jej zwężenia. Najczęściej jest obserwowany w przebiegu podgłośniowego zapalenia krtani, wówczas zazwyczaj pojawia się nad ranem, towarzyszą mu szczekający kaszel i chrypka, może współwystępować duszność. Stridor stwierdza się również w przypadku obecności ciała obcego w krtani bądź rzadziej na skutek patologicznych guzów rosnących w krtani (np. naczyniaka, brodawczaka). Przyczyną stridoru może być również nasilona laryngotracheomalacja.

Świszczący oddech stwierdza się niejednokrotnie u pacjentów z obturacją oskrzeli wynikającą z infekcji lub astmy. Może mu towarzyszyć duszność wydechowa.