Prawo – dziecinnie proste

Odmowa zgody rodziców małoletniego na udzielenie świadczenia zdrowotnego

adw. Anna Popławska

Kancelaria Adwokacka Anna Popławska w Łodzi, filia w Poddębicach

Adres do korespondencji:

adw. Anna Popławska

Kancelaria Adwokacka Anna Popławska

ul. Sterlinga 27/29 lok. 309, 90-212 Łódź

e-mail: poczta@anna-poplawska.pl

  • Analiza zagadnienia odmowy zgody rodziców małoletniego pacjenta na trzech płaszczyznach: prawnomedycznej, prawnorodzinnej, prawnokarnej
  • Rodzice jako przedstawiciele ustawowi małoletniego pacjenta – ich prawa i obowiązki
  • Sytuacja lekarza wobec braku zgody rodziców na udzielenie świadczenia zdrowotnego dziecku do 16 roku życia


Odmowa bądź wyrażenie zgody na udzielanie świadczeń medycznych są jednymi z podstawowych praw, jakie przysługują pacjentowi. W regulacjach prawa medycznego znajdują się przepisy dotyczące szczególnej w tym zakresie sytuacji pacjentów małoletnich, a także roli sądu opiekuńczego ingerującego we władzę rodzicielską w imię ochrony dobra dziecka.

Wyrażenie zgody na świadczenie zdrowotne jest głównym przejawem autonomii woli pacjenta. Zgoda stanowi warunek konieczny podjęcia działań przez lekarza. Jej udzielenie z kolei zezwala na ingerencję w integralność fizyczną pacjenta w ustalonym z nim uprzednio zakresie. Działanie w ramach udzielonej zgody uchyla bezprawność działania, a także uniemożliwia pociągnięcie lekarza do odpowiedzialności. Brak zgody przedstawiciela ustawowego na udzielenie świadczenia zdrowotnego pacjentowi małoletniemu może zostać wyrażony w dowolny sposób. Przepisy nie precyzują, czy zgodę powinien wyrazić jeden z rodziców, czy też oboje. Wyjątkiem od zasady udzielenia zgody na interwencje medyczne jest skierowanie sprawy do sądu opiekuńczego, by ten wydał stosowne rozstrzygnięcie. Postanowienie sądu ingeruje we władzę rodzicielską.

Prawo do odmowy

Zagadnienie odmowy zgody rodziców małoletniego może być rozpatrywane na kilku płaszczyznach, w szczególności: prawnomedycznej, prawnorodzinnej, a także prawnokarnej. Kwestia odmowy zgody przez rodziców na udzielenie małoletniemu dziecku określonego świadczenia zdrowotnego zasługuje na szczególną uwagę. Głośno jest o przypadkach braku zgody rodziców na wykonanie koniecznej do przeżycia operacji lub transfuzji krwi ze względów religijnych. Coraz częściej słyszy się również o przypadkach odmówienia zgody na obowiązkowe szczepienia ochronne dzieci.

Dorosły pacjent posiada prawo do samostanowienia o sobie1. Co do zasady zatem osobą uprawnioną do wyrażenia zgody będzie sam zainteresowany. Odmienne regulacje przewidziane zostały natomiast w odniesieniu do pacjentów małoletnich, czyli takich, którzy nie ukończyli 18 roku życia. Takie osoby nie mogą same w sposób prawnie skuteczny ani zgody wyrazić, ani jej odmówić. Wyróżniamy wówczas dwie sytuacje: w pierwszej małoletni pacjenci działają poprzez swoich przedstawicieli, w drugiej starsze dzieci działają wspólnie z nimi.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Prawo do odmowy

Zagadnienie odmowy zgody rodziców małoletniego może być rozpatrywane na kilku płaszczyznach, w szczególności: prawnomedycznej, prawnorodzinnej, a także prawnokarnej. Kwestia odmowy zgody [...]

Zgoda zastępcza i kumulatywna

Ustawodawca wyróżnił trzy rodzaje zgód: właściwą, zastępczą i kumulatywną. Zgodę właściwą wyraża samodzielnie pacjent, wobec którego mają zostać podjęte świadczenia zdrowotne. [...]

Płaszczyzna prawnorodzinna i prawnokarna

W orzecznictwie oraz doktrynie prawa karnego rodziców uznaje się jednomyślnie za gwarantów życia i zdrowia dziecka. Podstawę dla tego obowiązku rodziców, [...]

Płaszczyzna prawnomedyczna

Kwestia braku zgody rodziców małoletniego pacjenta jest również istotna ze względu na aspekt prawnomedyczny. Według generalnej zasady w sytuacji braku zgody [...]

Brak wyraźnych unormowań

W u.zaw.lek. nie sposób odnaleźć wyraźnego unormowania co do dopuszczalności zainicjowania postępowania sądowego w przypadkach odmowy zgody przedstawiciela ustawowego na przeprowadzenie [...]

Brak zgody na świadczenia medyczne przedstawiciela ustawowego i pacjenta małoletniego

Jak już zostało to podniesione, udzielenie zgody stanowi warunek konieczny przeprowadzenia świadczenia medycznego. A contrario, lekarz nie będzie uprawniony do podjęcia [...]

Brak zgody przedstawiciela ustawowego na świadczenia zdrowotne a obowiązki rodziców

Zgodnie z art. 97 § 1 k.r.o., jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest zarówno zobowiązane, jak i [...]

Brak zgody lub sprzeciw w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia

Kolejny wyjątek od zasady to sytuacja podjęcia działań przez lekarza nawet, gdy nie ma on zgody osób uprawnionych ani sądu opiekuńczego. [...]

Podsumowanie

W przypadku odmowy zgody rodziców na udzielenie świadczenia zdrowotnego lekarz znajduje się w trudnym położeniu. Zmuszony jest bowiem wówczas wkraczać w [...]

Do góry