lek. Katarzyna Dąbrowska

prof. dr hab. n. med. Joanna Jerzyńska

prof. dr hab. n. med. Paweł Majak

Kaszel jest ważnym fizjologicznym odruchem obronnym, oczyszczającym drogi oddechowe z zalegającej wydzieliny oraz ciał obcych, a także objawem klinicznym, świadczącym o różnych chorobach. Najczęstszą przyczyną ostrego kaszlu u dzieci są infekcje dróg oddechowych.

Celem niniejszej pracy poglądowej jest ocena kliniczna dostępnych na polskim rynku farmaceutycznym substancji o działaniu wykrztuśnym i przeciwkaszlowym stosowanych w leczeniu kaszlu u dzieci. Zaprezentowano zestawienie substancji farmakologicznych oraz pochodzenia roślinnego stosowanych w leczeniu produktywnego i suchego kaszlu, które są dostępne zarówno bez recepty, jak i na receptę. Wyróżniamy leki mukoaktywne, które pomagają usunąć nadmiar zalegającej wydzieliny, oraz przeciwkaszlowe.

Patomechanizm kaszlu

Rycina 1. Mechanizm powstawania kaszlu¹

Kaszel jest wywoływany przez podrażnienie aferentnych włókien nerwowych, zakończonych mechanoreceptorami i chemoreceptorami, które są obecne w oskrzelach, opłucnej, tchawicy, krtani i gardle, przez bodziec inicjujący: mechaniczny (ciało obce, wydzielina), chemiczny (dym tytoniowy) lub fizyczny (zimne powietrze). Włókna nerwów błędnego, trójdzielnego, językowo-gardłowego i krtaniowego górnego stanowią drogę wstępującą łuku odruchowego kaszlu. Przez te włókna stymulacja dochodzi do jądra pasma samotnego w rdzeniu przedłużonym. Ten z kolei jest połączony z korą mózgową, gdzie zlokalizowany jest centralny ośrodek kaszlu. Drogę zstępującą tworzą nerw krtaniowy wsteczny oraz nerwy międzyżebrowe. Łuk odruchowy kończy skurcz efektorów – mięśni międzyżebrowych, mięśnia przepony i mięśni krtani (ryc. 1)¹.

Tabela 1. Najczęstsze przyczyny kaszlu ostrego i przewlekłego u dzieci¹

Kaszel może być również spowodowany przez stymulację mechaniczną i sensoryczną receptorów gardłowych, które wywołują potrzebę kaszlu².

Ze względu na czas trwania kaszel dzielimy na: ostry (do 2 tygodni), ostry przedłużony (2-4 tygodnie), przewlekły (powyżej 4 tygodni). Najczęstsze przyczyny ostrego i przewlekłego kaszlu u dzieci przedstawiono w tabeli 1¹.

Z punktu widzenia klinicznego ważny jest podział kaszlu na suchy i produktywny.

Leki mukoaktywne (wykrztuśne)

Tabela 2. Leki mukoaktywne¹

Leki mukoaktywne pomagają usunąć nadmiar wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych oraz normalizują wydzielanie śluzu. Ze względu na mechanizm działania dzielimy je na (tab. 2):

• leki sekretolityczne
• leki mukolityczne
• leki mukokinetyczne
• mukoregulatory.